ko·ko·dri 🐊

Nelefan Avèk Balenn

En jou Konpèr Lapen e Konpèr Bouki tape voyaje ansanb. Konpèr Lapen souvan te mene li pou fe payas aveuk li e pi an mem tan Konpèr Lapen te toujou o kouran tout sot nouveul ke Konpèr Bouki te rakonte li. Kan ye rive o bòr la mèr ye wa en kichoj ki te ben drol. Sa te si teuleumen etonne ye ke ye rete pou tande e gwète. Sete en nelefan avèk balenn ki teu apeu kozeu ansanb.

to wa, di Bouki, se de pli grò bet ke ye na dan men e se ye ki pli fòr keu le òt zanimo.

pè to ladjul, di Konpèr Lapen, anon vanse e pi koute, mole konne sa yape di.

Ye vanse proch. Nelefan di balenn kon sa : Mo konmèr, kon se vou ki plu grò e pli fòr dan la mèr e mwen ki pli grò e pli fòr an o la tèr, fo nou fe la lwa, e tou sa ye ki revolte na tchwe ye.

wi, wi, Konpèr Nelefan, garde la tèr e mwen mo va garde la mèr.

tò́ tande, di Bouki, anon kouri, paske na sorti sal si ye wa nou zòt ape koute ye konvèrsasyon.

a wach, di Konpèr Lapen, mo fou pa mal ye, mo pli malen ke ye. Ta wa kon ma ranje ye tou le de tou a lèr.

non, di Konpèr Bouki, mo pèr, mape kouri.

e ben, kouri, dabòr to si kapon, bon a ryen. Parti vit mo las tande twa a fors to bet.

Sa fe Konpèr Lapen kouri chèrche en la kord ki te long e ben fòr e pi li porte so tanbour e li kache li dan gran zèb. Li pren la kord dan enn bout e pi li proche kote Nelefan e li di : Michye, vou ki si bon e si fòr, vou dwat ben ren mwen en ti sèrvis, va sorti mwen dan gran traka e peche mwen pèrd larjan.

Nelefan te kontan tande en si joli konlimen e li di Konpèr Lapen : Tou sa tole ma fe li pou twa, mo toujour pare pou òblije teno zami.

wi, di Konpèr Lapen, mo gangne en lavach ki bourbe o ra la mèr, vou konne mo pa ase fòr pou hale li. Mo vini kote vou pou vou ide mwen ; pren la kord dan vou latron, ma kouri mare lavach e kan va tande mwen bat tanbour va hale

fòr an o la kord. Mo di vou sa paske la vach bourbe fon dan la bw.

se bon, di Nelefan, mo garanti twa ma sorti lavach la ou ben la kord a kase.

Alòr Konpèr Lapen pren lot bout la kord la, li kouri o o bòr la mèr, li fe Balenn en joli konlimen, li mande li mem sèrvis la pou debourbe so lavach ki te pri o ra en bayou dan bwa. Konpèr Lapen gangne la bouch si teulèmen dou keu pèrsonn pa kapab refize li aryen. Balenn fe ni enn ni de, li pren la kord la dan so ladjul e li di Konpèr Lapen : Kan mo va tande tanbour ma hale.

wi, di Konpèr Lapen, konmanse hale dousèmen e pi pli fòr an pli fòr.

to pa bèzwen pèr, di Balenn, ma sorti to lavach kan mem Djab ape tchonbò li.

tan mye, di Konpèr Lapen, tou a lèr na ri, e pi li bat so tanbour.

Nelefan pren hale, hale, la kord la te rèd kon en bar fèr, li tape krake. Balenn la an o so kote li osi tape hale, hale. A la fen li tape kouri o ra la tèr paske Nelefan te boukou pli mye plase pou hale. Kan Balenn wa li tape monte an o la tèr, kre mil tonnèr li bat so la tchè rèd e pi li pike o larj. Li fe en èskous si teuleumen rèd keu li te trène Nelefan o ra dolò. Neuleufan di kon sa : È, meu ki sa sa yeu tou sa, seu en lavach ki jolimen fòr pou trène mwen kon sa. Reuteu en peu, lèseu mwa akkroupi mwen eu mèt mo deu pyeu deuvan dan la bw. La, mo a jènou astèr.

E li konmanse tortile la kord la avèk so la tron. Li torde la kord la e a la fen li reyisi hale Balenn o ra la tèr. Sa te etonne li, o lyèren lavach te so konmèr Balenn. Alòr li di kon sa:me, me, ki sa ye, mo konmèr? Mo te krè te lavach Konpèr Lapen mo tape debourbe.

ai! Di Balenn, Lapen di mwen mem kichojeula, mo krwa ben li tole fou nou zòt.

alòr li gangne pou paye sa, di Nelefan, mo defan li manje en bren zèb an o la tèr paske li moke nou zòt.

mwen osit, di Balenn, mo defan li bwa en gout dolò dan la mèr, fo nou survèý li e premye ka wa li, fo pa nou rate li.

Konpèr Lapen, ki tape koute, di Konpèr Bouki : Li tan nou parti, fe cho pou nou zòt.

to wa, di Bouki, to mèt nou zot dan gran traka. Jame ma kouri avèk twa niy par.

ò! Pè to ladjul, di Lapen, mo pa fini avèk ye, rete en pe, ta wa komen mo va ranje ye.

sa fe ye kouri ye chime, chakenn gangne so kote. Kan Konpèr Lapen rive dan en bwa li trouve en ti Chivreuy ki te mouri, a fors chyen te masakre li li te plen bobò e dan plen plas so pòy te tonbe. Konpèr Lapen korche li e li mète so la po an o so do ; li vlope li ben la dan, sa fe li te sanb en ti Chivreuy. Alòr li pren bwate an o trwa pat e pi li pase proch kote. Nelefan ki di li : Me pov piti Chivrèy, ki sa to gangne ?

ò ! Wi, mape soufri boukou, vou wa se Konpèr Lapen ki pwazone mwen e pi li voye so malediksyon an o mwen, jis paske mo tole kon vou te di peche li manje zèb. Pren ga pou vou, Michye Nelefan, Konpèr Lapen angaje avèk Djab, la sèrvi vou mal si vou pa fe tansyon.

Alòr Nelefan te pèr, li di:ti Chivreuy, ta di Konpèr Lapen mwen se so mèyi zami, di li manje zèb tan lole. Pa blye, non, e fe li konlimen pou mwen.

Ti Chivreuy la pase so chime e kan li rive o bòr la mèr Balenn di li :me pov ti Chivrèy, tape bwate, ki sa sa ye ? Mo krwa to boukou malad.

ò wi, mape soufri boukou, se Konpèr Lapen ki mète mwen dan neta la, pren ga pou vou, konmèr Balenn. Li osit li te pèr, sa fe li di : Ti Chivreuy, mo pa ole gangne zafèr avèk Djab, tan pri, di Konpèr Lapen bwa tou dolò lole, mo va lèse li trankiy.

Sa fe Konpèr Lapen kontigne so chime, e kan li rive o ra Konpèr Bouki li òte la po la e li di kon sa: To wa ben keu mo pli malen ke ye e mo kapab fou ye toutan e ye de ansanb. La ou mwen mo va pase en lot va trouve li pri.

vou ben rèzon, di Konpèr Bouki.

Konpèr Toro E Jan Malen

Kan Jan Malen te piti li te norfeulen e li te pa konne ou kouri ou sa pou fe. En jou li wa en rich madam ki tape pase dan so beul karos. Li mande madam la pou pren li. Kon madam la wa ke li te en joli ti garson e li te gangne boukou lèspri li mande Jan Malen ki laj li te gangne. Jan Malen te pa kapab di li jis, me li repon madam la ke li te tande so moman di kon sa li te ne kan pechèr te an flèr mem lanne ke la nèj te tonbe. Sa fe madam la pren li dan so bèl karos e meune li dan so lamèzon pou feu so konmisyon eu sèrvi a tab.

Ti boug la pren lème madam la otan ke so defen moman e mem li te jalou en michye rich ki te vini ren vizit tou le jou pou marye avèk madam la.

Me i fo mo di vouzot ke michye la te en toro ki te konne tourne nòmm dan jou pou vini fe lamour madam la, e pi le swar li te tourne toro ankor pou kouri manze zèrb dan park. Jan Malen te remarke ke kan michye la te o ra madam so lamourèz nave pa toro dan la plenn, e kan toro te dan park michye lamoure te pa la. I fo mo gwète, di Jan Malen, ye na kichoj ki ben drol, ke mo pa konren. Jan gwète, gwète, me li te gangne ben swen pa lèse toro la wa li. En jou, bò maten kan Jan Malen teu kouri chèrcheu di bwa pou lime di feu, li wa Konpèr Toro dan park ki teu a jeunou eu pi li teu apeu di : Bwour, madjan, fa madjan, djan, djan, djara, djara, eu pi tou dyen kou toro tourneu nòmm eu li pryen marcheu vini koteu so madam. A ! Mo di vouzòt Jaan Malyen teu pèr, li teu trewanb koon kaan men frèt.

Sa fe mem jou la namoure la te dejene avèk madam la e ti Jan Malen ki tape sèrvi a tab te kouri tantòt en kote tantòt en lot. Li te kon en papilon a fors li te pèr. Kan ye mande li en lasyèt li donne di pen ou ben en foursèt. Madam la babile li e pi kan so lamoure te parti li di Jan Malen li se ranvoye li si li te pa fe mye e pi madam la tole konne ki sa Jan Malen te gangne.

wi, mo konne to pa lème mo lamoure, kofèr ? Ki sa li fe twa ?

e ben, mo va di vou, mètrès, pou vrè mo pèr e si vou te konne sa mwen mo konne, vou te pèr osit e vou te pa kite nòmm la vini dan vou lamèzon.

ki sa ye, mole to di mwen touswit ou ben mo va taý twa e mète twa dyòr pou la gnyap.

Alòr Jan Malen pren krye e pi li di madam la : Vou va konne ke vou lamoure se grò toro la ki dan park e ke li konne chanje an nòmm e tourne toro ankor pou kouri manje zèrb.

A la ! Di fe te manke pren a fors madam la te kolèr, li tole bime Jan Malen, me pov ti garson la di : Mètrès, koute mwen, kan vou lamoure a vini ankor si mo pa prouve vou tou sa mo di vou se la verite, alòr va ranvoye mwen e fe sa vou ole avèk mwen.

se bon, di madam la, na wa sa, me rapeule twa to va paye ben chèr tou to manteuryè.

Kek jour apre sa, michye lamoure vini ; li te faro. Jan Malen te panse an li mem:jordi na wa la fars, pa keli te

konne ki parolè li te dwa di pou fe michye lamoure la vini toro ankor.

Pandan ye tape dine madam la tape garde Jan Malen pou wa sa li se fe. Dan mem momen ke lamoure la pren la men madam la pou bò so joli dwag Jan Malen ki tape vide diven dan so gobeul di kon sa mem parol-laye li te tande toro la di pou tourne nòmm. Li te pa fini di so dèrgne mòt, kre mil tonnèr ! Si jame vou tande vakarm, te jou la. Chapo, kilot, linèt, nabi michye la, tou so buten tonb par tèr, e lamoure la tourne toro dan la sal a manje ; li kilbite la tab, kase la vèseul aveuk gobèlè e boutèy ; li deufonseu la pot vit pou chapeu eu pi li pren galpeu dan la plenn.

e ben, vou kontan astèr ? Di Jan Malen.

Madam la di : Wi, Jan Malen, to te rèzon, to sove mwen, mo va garde twa toujou kon mo prop piti, paske to ren mwen en gran sèrvis.

Vouzot krwa se tou ? A ben non, Vouzot ale wa komen Jan Malen sorti klèr aveuk Konpèr Toro ki te fe sèrmen li se tripe ti boug la ki te trai li. Jan Malen te toujou pèr, li te garde partou avan li te fe en pa, pou pa Konpèr Toro te surpren li. Sa fe en jou Jan Malen te kouri kote Konpèr Lapen pou mande li en konsèy, li konte li komen li te dan en gran nanbara.

Alòr Konpèr Lapen di li kon sa : Koute ben tou sa mo va di twa : kouri dan bwa, to va chèrche en nik ibou ki gangne dezeuf ; ta pren trwa dan nik la en vandreudi apre soleuy kouche e pi to va porte ye kote mwen pou mo dròge ye. Apre sa ta fe sa tole avèk Konpèr Toro.

Alòr Jan Malen trouve trwa dezeuf ibou e li porte ye kote Konpèr Lapen ki fe so grigri aveuk di le en feumeul kabri nwar e pi li donne ye Jan Malen e li di li sa pou fe aveuk dezeuf-laye. Va, astèr, mo garanti twa, Konpèr Toro a chagren kan la fini avèk twa.

Kan Jan Malen tape tourne kote so mètrès li pren raksoursi pou pa kontre Toro, paske li te gangne en ti mefyans malgre Konpèr Lapen te asire li li te pa bezwen pèr. Dan mem momen la li tande Konpèr Torape begle e grate la tèr e voye la pousyèr an o so do. Mo fou pa mal twa, di Jan Malen, " vyen, ta wa kon mo va ranje twa. Ositòt Konpèr Toro wa Jan Malen ape vini li fonse drè an o li. Yave en nab ora la e Jan Malen grenpe, li te panse te pli sire. Lès kon en kurèy daan yen ti momyen li teu daan la teut nab la. Li teu tewan, Koonpèr Toro riveu proch ewan mewan tewan.

han, han, mo gangne twa a la fen, to va blije deusan ou ben krève an o la.

Li pren donne kou kon apre nab la e Jan Malen te pa ri toutan la. Wi, toro la te kolèr kan li wa li te pa kapab fe Jan Malen deusan. Li mète li a jeunou e pi li di so parol ye pou tourne nòmm. Li parèt alòr kon en nòmm avèk en lahach dan so la men.

deusan, dèsan, pa kite mwen koupe nab la paske mo va fini twa, ti koken.

biche, biche, Konpèr Toro, mole wa sa vou kapab fe

Alòr toro la biche : ji, gò ; ji, gò. Vouzot te kapab tande

lahach la rezonne e nab la te tranble. Alòr Jan Malen di : Li tan. Li voye en dezeuf ibou an o nepol Konpèr Toro, so bra aveuk lahach tonbe par tèr. Nòmm la ramase lahach la avèk la men ki rèste : ji, gò ; ji, gò, lape biche toujou.

anon wa, di Jan Malen. Li voye dezyèmm dezeuf la an o lot bra, li osi li tonbe aveuk lahach kon pranye la. Nòmm la bèse, li pren lahach la avèk so denn: ji, gò; ji, gò lape biche toujou.

han, han, di Jan Malen, astèr to kont klèr. Li voye trwazyèmm dezeuf la an o la tet nòmm la la tet tonbe par tèr. Bra ye aveuk janb ye e pi so kòr pren tortile kon en sèrpan dan di fe. Alòr Jan Malen deusan e pi li di:i fo to tourne toro ankor paske nou bezwen twa. Alòr li di parol ye, la tet e pi bra sote apre kòr la e nòmm la tourne toro ankor. Li pren galpe dan dan la plenn jiska li te tonbe, a fors li te las. Dipi jour la li jame trakase Jan Malen ki te gangne en mèyèr dròg ke li.

Konpèr Lapen E Vèr Deu Tèr

Tenen konne ke tou le an o mwa deu mè lapen gangne en maladi ; se en vèr deu tèr ki morde li dan so kou an ba so machwar e sise so dizang kon pou deu bwa. Sa ren li fèb, fèb, e pandan en mwa vèr la tchonbò li byen e rèste kroche dan so kou anvan li tonbe. Lapen ye krwa kan ye kouche dan gran zèb keu de vèr sorti dan la tèr e grenpe an o ye. Sa fe ye pèr tou kalite de vèr, e si ye wa en se ase pou fe ye galpe tou la journe kon si yave en ban chyen daryèr ye. Si mo di vou zot tou sa se pou rakonteu vou yen zafèr keu Koonpèr Lapyen teu gangne avèk vèr deu tèr.

En jour, te dan prentan, tou ti zozò tape chante, papilon tape voltize e pi poze an o flèr ; te sanble kon si tou zanimo tape mèrsye Bon Dje. Ji en piti vèr deu tèr ki tape krye e babile, lape di li te si piti, pa gangne pat ni la men, ni zay e li blije rèste dan so trou ; ti zozò, lezar e mem freni te trakase li e manzeu so piti. Si seuleumen Bon Djeu teu feu li grò eu fòr kon lot zanimo, li seureu kontan, paskeu li seureu kapab deufan li man, meu li teu san deufans eu blijeu rèsteu dan so trou. Li kryeu boukou eu pi li di li sèreu kontan si li teu pou Dyab. Li teu pa fini di tou sa kan li wa Dyab o ra li.

e byen, mo tande tou sa to di e mo vini mande twa ki sa tole, mo va aksorde twa li e to sa pou mwen kan ta mouri.

sa mole, me mole la fors, mole vini grò, grò, pou mo kapab bime nenpot ki ka vini bete mwen ou trakase mwen. Se tou, ji sa, mo va kontan.

se bon, di Dyab, lèse mwen kouri, dan en ti momen to va kontan.

Ositòt Dyab la parti vèr deu tèr trouve li mem grò e fòr, sa te vini tou den kou, e so trou ou li te koutim rèste vini gran e fon kon en pi. Kre maten ! A fors vèr deu tèreute kontan li tape ri e chante. Dan mem momen la Konpèr Lapen trouve pase tou proch. Yapa aryen dan men ki te fe li pli pèr ke sa. Li pren galpe jiska li te las. Kan li rete, li soufle : Fwif ! Jame mo te pèr kon sa; si mo pa mouri, jame mo gangne pou dormi ankor tan grò vèr deu tèr la a rèste dan pè isit. Si mo te pa si bet kouri vante mwen mo teu kapab bime neuleufan mo seureu kouri wa li. Mo konne li kolèr apre mwen, seu Bouki ki kouri reupeuteu li sa ; meu peuteut si mo parleu aveuk li byen, ma kapab ranjeu tou sa. Mapeu kouri wa li, peuteut ma seuyeu feu yeu bat ou byen kont ansanb, mo pewans sa va feu yen joli batèy eu peuteut mo va deubaraseu tou leu deu a la fwa. Ewankor vèr deu tèr la di mwyen kaan mo paseu keu li teu gangneu pou reug mo koont. Ò ! Noon, mo pa kapab viv koon sa, ki sa ma feu Boon Djeu, Sègnèr. Fo mo kouri wa neuleufaan, mo lème myeu riskeu li, paskeu si mo parleu avèk li byyen, peuteut mo gangne la chaanseu gangne mo prosè. Lèseu mwyen raanjeu daan mo la teuteu sa maleu di li pou feu li koontewan.

Alòr Konpèr Lapen pren marche jiska li kontre nelefan ; li salye li e fe li en joli konlimen. Nelefan repon li polimen e mande li komen sa va.

ò ! Mo byen malad, di Konpèr Lapen, en lot fwa ma vini pou saye mo la fors avèk vou, paske mo krwa mo kapab bime vou.

to ten sot, repon nelefan, kouri, mo pa ole fe twa mal, mo gangne pisye on twa

ma fe vou en pari mo kapab bime vou.

se bon, kan ta ole.

pli tar, selèmen mo kone vou bon, mo te vini mande vou en piti sèrvis.

se bon, ki sa ye ?

te pou ède mwen, donn mwen en kou deu men pou charye di bwa pou bati mo kaban.

anon touswit, si tole.

Konpèr Lapen, ki te porte so lahach, biche en grò nab. Kan li tonbe par tèr, li di nelefan pren grò bout kote la kilas. Mwen mo va soulève branch dèryèr e na va porte li dan plas ou mo gangne pou fe mo kaban.

Nelefan charje nab an o so lepol san garde dèryèr e Konpèr Lapen monte dan branch ye e pi li asit e kite nelefan trène tou. Kan sila te las li te rete pou poze en pe. Konpèr Lapen sote par tèr e pi li vini divan pou ankouraje nelefan e li di : Me, Konpèr, vou deja las ? Me se pa aryen sa, garde mwen ki forse otan keu vou, mo pa santi la fatig.

foutrou, sa lour kon Dyab, di nelefan, anon parti

se en pe plu lwen.

Grò bet la charje li mem ankor avèk grò di bwa la e pi parti. Lapen ape fe sanblan pouse dan branch ; kan li wa nelefan pape garde dèryèr, li sote dan branch ankor e pi li byen asit e li di : Pli lwen, ankor pli lwen, pase a drwat, pase a goch.

A la fen nelefan rive o ra trou vèr deu tèr, La, se bon, mète li la. Nelefan jete nab la drwa an o trou vèr deu tèr ki tape dromi. Alòr vèr deu tèr sorti, li pouse nab la kon en la pèy e pi li pren ensilte nelefan. Lapen pandan tan la te kache dan en plas ou li kapab wa e tande tou. Nelefan pèrdi pasyans, li fou vèr deu tèr en kou avèk so la tron. Alòr vèr deu tèr sote an o nelefan e ye pren bat.

Ye bat kon sa pandan de zèr jiska ye te proch mouri. A la fen vèr deu tèr kouri kache o fon dan so trou e nelefan kouche par tèr pou mouri a fors li te masakre. Konpèr Lapen astèr monte, an o nelefan e li fini bime li. Li hale so zorèy, li fou li de tap e li di kon sa: Mo te pa di vou mo se bime vou ?

wi, wi, di nelefan, mo gangne ase, Konpèr Lapen, mape mouri.

Alòr Konpèr Lapen kite li e pi li pren en grò baton e li èntre dan trou vèr deu tèr. Li kase so la tet, li fini tchwe li. Kon sa, li di, mo debarase tou le de.

En ti momen apre li kontre Konpèr Bouki e li rakonte li komen li fe nelefan avèk vèr deu tèr bat jiska ye te tchwe en a lot. To wa mo kamarad, mo va di twa, kan de boug ape jene twa, fo to fe ye bat e tchwe ye ènt ye. Sa fe ta toujou sove to la po.

Konpèr Lapen E Konpèr Lour

En jou Konpèr lour envite Konpèr Lapen e Konpèr Bouki pou dine che li. Li di ye li te achète di bèr, fromaj e biskwi, me li di: Anvan dine fo vou vini ide mwen kase me pou mo chòal.

Konpèr Lapen e Konpèr Bouki aksèpte nenvitasyon Konpèr lour, e ye tou le trwa parti dan chan avan soleuy lève.

A neuf èrè ye wa Konpèr Lapen drèse so zorèy. Sa sa ye, di Konpèr lour.

mo jame wa aryen ki betan kon men che mwen. Yape pele mwen e deranje mwen dan mo nouvraj.

mo pa tande aryen, di Konpèr lour.

se paske vou e Konpèr Bouki gangne si piti zorèy vou pa kapab tande. Mo zorèy ye si long mo tande de milè.

Li parti e li revini en momen apre e li di te pou so fanm ki te gangne en konmanseumen maladi. Li fe mem manej la trwa fwa dan la jene. A midi li di so fanm te o milyè so maladi ; a trwa èr li revini tou tris e di selèmen : Tou fini.

Konpèr lour e Konpèr Bouki plen li boukou paske ye te kre te so fanm ki te mouri. O lyè sa chak fwa Konpèr Lapen te di li te kouri che so fanm li kouri che Konpèr lour e manze en pe so provizyon, e kan li di : Se fini, li te fini manze tou.

A senk èrè trwa zami ye kite louvraj e kouri che Konpèr lour. Vou kapab panse komen Konpèr lour te kolèr kan li wa so provizyon te disparèt. Touswit li aksuze Konpèr Lapen, me li jire te pa li.

ma konne touswit, nouzot trwa va kouche an o laplanch la ki dan dolo dan solèy e volèr la va malad si. Konpèr Lapen, ki t fronte kon tou, di wi, paske li konte kouche dan lonb Konpèr lour ki te boukou pli grò ke li. Konpèr Bouki di wi osi.

Ye kouri kote laplanch la, e Konpèr Lapen te pa kontan kan li wa te en staj bato e li se pa kapab kole kont Konpèr lour pou trape so lonb. Ye kouche an o laplanch lwen len deu lot, e pa plitòt ye te la ke Konpèr Lapen te ben malad a koz dolo e solèy e li konmanse rejete tou sa li te manze.

a mo trape twa, mo Konpèr, di Konpèr lour. To va paye mwen sa e mo va pan twa.

pan mwen si tole, sa pa fe mwen aryen, di Konpèr Lapen, me si tole mo va donne twa en bon moyen. Fe en trou dan la murèy, pase la kord ladan ; twa e Konpèr Bouki vou pa dan solèy pou tire la kord la e pan mwen. Toutan vou sape pan mwen ma krye, e kan mo sa pa krye sa sa sign mo pa gangne la vwa e mo sa mouri.

Konpèr lour fe sa Konpèr Lapen te di e tache li, me kan Konpèr lour e Konpèr Bouki te dan lamèzon, li detache li mem e pan so pat ye. Konpèr lour tire la kord la, Konpèr Lapen krye fòr, pi si fèb ke Konpèr lour e Konpèr Bouki te kre li te mouri e ye kouri wa lot kote. Ye jis wa la pousyèr Konpèr Lapen tape fe e ye tande so la vwa ki tape di : Vou wa mo pli smar ke vou, e mo rèmèrsye vou pou bon dine la mo feu cheu vou.

Lirlande E Krapo

En fwa yave en lirlande sou ki tape revini vilaj e te pase kote en piti la rivyèr ou ye te gangne boukou krapo. Li tande krapo ye ki tape di : Bren, bren, bren. A ! Di lirlande la, tape di : Ren, ren, ren, tole mo ren, mo va donne twa en pe, me fo to promèt mwen ren mwen mo ju. Me di mwen, ès keu dolo la fon ?

Jou, jou, jou, di krapo ye. Ò! Di lirlande la sa pa ben fon. Syen, voya mo ren. Li jete so ju dan dolo e li tan en bon momen, pi li di : Anon, Michye, voye mwen mo ju, li tar ; fo mo rètene che mwen ; yape tan mwen. Me krapo pa voye aryen. Alòr lirlande jete li mem dan dolo ki te trè o e te vini jiska so kou.

Sakre mantèr, di lirlande la, vou di mwen dolo la se vini jiska mo jinou e li jiska mo kou.

Kon U te sou li nèye li mem.

Konpèr Lapen E Madam Karankrò

Ès keu vou konne poukwa karankrò ye chov ? Non, e ben mo va di vou.

En fwa yave en dam Karankrò ki tape kouve dan en chen. Li te gangne en bon aryen mari e te toujou ape mouri fen. O pi chen la yave en grò trou e dan trou la en lapen te rèste. Konpèr Lapen te grò e gra e te donne M. Karankrò anvi manze li chak fwa li te wa li. En jou li profite en ti momen ou Konpèr Lapen tape dromi e li pren la mous e de brikè e bouche trou la. Alòr Konpèr Lapen se pa kapab sorti e li se mouri fen.

Kan Konpèr Lapen revèý e li wa li mem fèrme li siplye M. Karankrò lèse li sorti, me li repon chak fwa : Mo fen e fo mo manje la vyan an o to dezò.

Kan Konpèr Lapen wa keu la pryèr te pa fe aryen li pè, me M. Karankrò te si kontan li te pren Konpèr Lapen keu li tape liche so la lèvr kon li jongle keul bon dine la fe. Kon li pa tande Konpèr Lapen ranwe li kre li te mouri toufe e li anleuve la mous e le brik ki te fèrme trou la. Li konmanse dèsan dan trou, me Konpèr Lapen fe en bon e sorti deòr. Kan li te lwen li di kon sa : To wa, se twa ki pri e ma vanje mwen.

Li parti e li kouri rèste che en so zami paske li te pèr retourne dan chen la kote M. Karankrò. Kek jou apre sa M. Karankrò, ki te blye Konpèr Lapen, kouri promeune aveuk so piti ki te tou sorti dan ye kokiy. Konpèr Lapen te kontan e li panse komen li se pren rivanch an o M. Karankrò. Li kouri dan la kizin, li pren en gran fèrblan plen la brèz e la san cho, e kan M. Karankrò e so piti pase kote la garli li jète an o ye tou sa li te gangne dan fèrblan pou brule ye. Me vou konne karankrò gangne la plim epe sèpte an o ye la teut. Yeu seukweu vit meu pa aseu vit pou peucheu la plwen ewan o yeu la teut bruleu jiska la po.

Voya poukwa karankrò chovè, e ke ye jame manze dezò lapen.

Konpèr Lapen E Michye Den

Tou le swa kan Konpèr Lapen te revini so louvraj li te travèrse en lakou ou ye te gingne en grò den ki tape dromi on so pèrchwar, e kon tou le zot den sila te mète osit so latet an ba so zay pou kouri dromi

Tou le swa Konpèr Lapen te rete garde den la, e li te mande li mem sa li te fe avèk so latet. Anfen en swa li te si kirye li rete an ba pèrchwar la e li di : Bonswa, Michye Den.

Bonswa, di den la san leve so latet.

ès ke vou gingne en latet, Michye Den ?

wi, mo gingne en latet.

ou li ye ?

mo latet la.

Konpèr Lapen te bo chèrche li te pa wa latet Michye Den.

Kon li wa den la te pa ole koze aveuk li ni montre li ou li mète so latet, li kouri che li e li di so sèr : Ès ke to konne ke pou kouri kouche den òte ye latet ? E ben, mo kre male fe mem kichoj, paske se mwen traka dromi san latet, e men kapab parle san latet, paske den la parle avèk mwen.

Avan so sèr te gingne tan di li aryen, li pren en lahach, e li koupe so latet. So sèr saye tou kichoj pou kole latet so frèr, me li te pa kapab, paske li te tchwe li mem.

Konpèr Bouki E Makakè

Bouki mète di fe an ba so lekipaj e fe bouyi dolò ladan pandan enn èr. Kan dolò la te byen cho Bouki sorti deyòr e li konmanse bat tanbour e hele Makakè ye. Li chante, li chante :

San-bonbeul ! San-bonbeul tan ! San-bonbeul ! San-bonbèl dan !

Makak ye tande e ye di :ki sa? Bouki gègne kichoj ki bon pou manze, anon kouri, e ye tou parti pou kouri che Bouki Tan ye tape galpe, ye te chante: Molezi, chèrgwinè,

chourvan ! Cheguý chourvan Kan Bouki wa ye li te si kontan li frote so vant. Bouki di Makak:ma le rèntre dan chodyèr la, e kan ma di mo chwit, òte mwen. Bouki sote dan chodyèr, dan en piti momen li hele: Mo chwit, mo chwit, òte mwen, e makak hale li deyòr. Kan Bouki te deyòr li di Makak : Astèr se ouzot tour rèntre dan chodyèr. Kan ouzot va hele mo chwit ma òte ouzot. Makak ye rèntre. Dolò la te si cho, si cho, sitòt ye touche li, ye hele : Mo chwit, mo chwit. Me Bouki pren so gran kouvèrti e kouvri so chodyèr sèreu, eu tan li tapeu ri li di pov makak yeu: Si ouzot teu chwit ouzot teu pa kapab di ouzot chwit. Kan makak yeu teu chwit pou man Bouki deukouvri so chodyèr. Astèr en tou piti makak, ki teu dan en piti kwen, chapeu san Bouki wa li. Astèr, Bouki asiteu, eu li manjeu, manjeu jouka li teu laseu. Meu en jou li fini manjeu dèrgneu makakeu eu li di : Fò mo trapeu loteu makakè. Li pren so grò taanbour, li kouri oon o la garli eu li bateu, li bateu eu li chaanteu :

San-bonbeul ! San-bonbèl tan !

San-bonbeul ! San-bonbèl dan !

E makak konmanse vini, ape chante: Molezi, cheuriguý ! Molezi, cheuriguý, chourvan ! Kan tou makak ye te la Bouki rèntre dan dolò cho ki te dan chodyèr, e di: Kan ma di: Mo chwit, òte mwen. Dan en ti momen Bouki hele: Mo chwit, mo chwit. A wa, makakè ye pren grò kouvèrti, e kouvri pov Bouki e ye di li : Si to te chwit to se pa hele.

Michye Makak, Marye

En fwa yave en makak ki te lenme en joli jenn fiy. Li bile kon en non e li kouri wa li. Manzeul la reuseuvwar li si byen ke li mene so meuyur zami pou wa so namourez. Popa manzeul la mande zami michye Makak kèssyon on namoure so fiy. Zami la di michye Makak te bon e pi rich, me li te gingne en sek. Popa la tole konne sek la, me zami la di li va di li en lot jou. Michye Makak vini fyanse aveuk Manzèl la, e swa so maryaj li envite so zami pou soupe la. Zami la te jalou michye Makak, e kan soupe te prèsk fini li konmanse chante. Seuteu en chanson pou feu makak danseu, man si yeu pa ouleu, alors michyeu Makak gardeu koteu so zami eu feu li sign reuteu chanteu. Meu

li kontenwen chante e tou den kou michye Makak leve e li konmanse danse. Li sote teuleumen keu so la tchye sorti e tenen wa li te en makak. Popa la konren sekrè la e li bat li rèd. So zami chapape danse e chante.

Torti

En michye ki te viv on bòr en bayou trape en grò torti e li envite touswit so zami pou dine avèk li. So ti garson, kan li te pa la, kouri kote lakaj torti la, e torti konmanse sifle.

kon to sifle byen, di piti la. Ò ! Sa, se pa aryen, ouvri la kaj la, e ta wa. Garson la ouvri la kaj e torti sifle mye ke anvan. Garson la te anchante. Mète mwen on laplanch e ta wa, di torti la. Garson la fe sa, e torti danse e chante.

ò ! Kon to danse e chante byen, di garson la. Mète mwen on bòr bayou, e ta wa, di torti. Garson la mene li o bòr bayou, e torti la danse e chante. Tou den kou li disparèt dan dolò e garson la konmans krye. Torti leve dan milye bayou e li di : Apren pa fye men to pa konne.

Garson la te pèr so popa e li mète en grò la pyèr plat dan lakaj. Kwizigne la te kre te torti e li mète lapyèr dan chodyèr. Li te etonne wa li rèste di si longtan e li montre li so mèt. Li òrdonne mète torti on la tab e li pren so kouto la tab pou koupe li. Sete pa la penn. Li pren kouto dekoupe, pa la penn. Li pren kas tet, pa la penn. Li pren lahach ; li kase lasyèt, la tab, me torti la rèste tèl. Li wa alors te en lapyèr, e jiska astèr li pa konren komen so torti te chanje an lapyèr.

Konpèr Bouki, Konpèr Lapen, E Dezèf Zozò

Konpèr Bouki e Konpèr Lapen te vwazen. En jou Konpèr Bouki di li mem li tole wa sa Konpèr Lapen tape tchwi tou le swar dan so kaban. Li kouri kote kaban Konpèr Lapen e li wa en grò chodyèr on dife. Ò ! Kon mo gangne mal o denn ! Konpèr Lapen, sa vou gangne dan chodyèr la ?

sa pa vou zafèr, Konpèr Bouki

ki sa ki santi si bon dan chodyèr la, Konpèr Lapen ? Ò ! Kon mo gangne mal o denn !

se dezèf zozò, Konpèr Bouki, pa bete mwen.

ò ! Kon mo gangne mal o denn ! Lèse mwen goute sa vou gangne la, sa va geri mwen.

Konpèr Lapen donne li kek dezeuf, e Konpèr Bouki trouve ye si bon li tole konne ou li te pren ye. Konpèr Lapen di li se mene li aveuk li landème maten.

Konpèr Bouki kouri che li e li di so moman li te gangne en byen bon soupe che Konpèr Lapen. So moman di li ouvri so labouch pou li kapab santi ki sa li te manje. Li pren alòr en ti morso dibwa e grate on denn Konpèr Bouki morso dezèf ki te rèste la.

ò ! Kon se bon, li di. Fo to porte mwen en pe.

Konpèr Bouki kouri bonn èr landeume maten avèk Konpèr

Lapen, ki montre li ou dezeuf ye te e di li pa pren pli ke enn dan chak nik, paske zozò ye se wa sa. Konpèr Bouki kan Lapen te parti, pren tou dezeuf dan chak nik. Kan zozò revini e ye wa tou ye dezeuf te vole ye te firye e ye fe en plan pou vanje ye mem. Yave dan bwa en bayou ki te sel plas ou zanimo te kapab bwa. Zozò ye plaseu yeu man otour bayou la eu yeu wa en bèf vini.

konpèr Beuf, ès keu se vou ki manje nou dezèf ?

non, mo zami, mo manje jis zèrb.

Chòal di li manje jis difwen ; Konpèr Lapen di li manje jis karot e lètw, me kan ye mande Konpèr Bouki, li repon kon en bet : Wi, se mwen ki manje vou dezèf.

Pa plitòt li te parle ke tou zozò tonbe on li ; ye kreve so zye e prèsk mète li an pyèsè.

Chyen Avèk Tig

En jou en chyen acheute san poul e en kòk, e en tig acheute san kòk e en poul. Tou le swa chyen la te trouve en pangne plen dezeuf dan so poulay, e tig la te trouve jis en dezeuf. Tig di chyen vole li, e li tache li, li mète li dan en brwèt e li parti pou van li. On chime li kontre en chevreuy ; li konte li so zafèr e li mande li si li pa rèzon van chyen la. Chevrèy la di non, alòr tig la tchwe li. En pe pli tar li rankontre en lyon e li rakonte li so Yistwar. Lyoon la di tig te gangne tòr, e tig la di : Vou parleu koon sa paskeu vou koonne vou pli fòr keu mwyen.

Kek tan apre sa tig kouri dan bwa e li lèse chyen la sèl kek tan. Chasèr pase e ye mande chyen la sa lape fe la. Li rakonte so Yistwar, e chasèr ye mande li montre ye ou tig la te. Tig la te pèr kon djab, e depi tan la chyen jame pèr bet sovaj.

Filèl Konpèr Lapen

En fwa Konpèr Lapen tape travèy pou Konpèr Bouki Bouki te achète en baril dibèr e li te kache li dan so lakav. De Konpèr ye tape travèy dan klò ansanb, e tou den kou, Lapen leve so latet, e li di : Yape pele mwen pou batize en piti

Bouki di : Kouri touswit, fo pa to fe li atan.

Lapen parti kouri e kan li revini, Bouki di li : E ben, to batize piti la ? Koman to pele li ?

Mo pele li Konmanse.

non, sa se en drol non.

En pe pli tar, Lapen, leve so latet ankor e li di : Yape pele mwen ankor pou batize en lot piti.

kouri, di Bouki, to pa kapab di ye non.

Konpèr Lapen parti kouri ankor e li rèste pli longtan ke

pranye fwa. Kan li revini Konpèr Bouki di li: Koman to pele piti la fwa sila ?

mo pele li La Motchye.

la Motchye, me ki non se sa. Mo jame tande drol non kon sa to donne piti ye to batize.

En pe pli tar ankor, pandan ye tape travèy, Lapen leve so latet e di : E ben, yape pele mwen ankor pou en lot piti ; sa betan, ma jame fini mo louvraj.

Bouki di li : Kouri, to pa kapab di non.

Konpèr Lapen parti kouri e li te pe ri li tou sèl.

Kan li revini ankor Konpèr Bouki di li: Koman to pele sila ?

ò ! Mo pele li : Tou fini, paske mo ve pli batize piti

Astèr Konpèr Bouki di li mem : Fo mo regale mo mem, mape kouri ranpli mo berye avèk mo bon dibèr. Li vini garde dan so baril ; pli aryen. Lapen te cheche li nèt.

sa se trò fòr, di Bouki, li va paye mwen sa. Li trape Konpèr Lapen e li tache li e li di li : Ki sa ma kapab fe avèk twa astèr, ma jete twa dan dolò.

a ! Wi, se sa mo lème.

non, to trò kontan, ma jete twa dan dife.

a ! Wi, jete mwen dan dife.

non, to trò kontan, ma jete twa dan zerons.

ò ! Pardon, mo chèr Bouki, pa jete mwen dan zerons.

wi, se la fo to kouri.

Konpèr Bouki lanse Konpèr Lapen dan zerons. Astèr, kan Lapen tonbe li koupe so la kord avèk so dan e li parti galpe e li krye : Mèrsi, mo bon Konpèr Bouki, to mète mwen jis la ou mo moman rèste.

Manzèl Mokèr, Michye Mokèr, E Michye Ibou.

En fwa Mokèr e pi Ibou tape fe lamour mem Manzeul Mokèr. Manzeul Mokèr di ye : A byen, ma marye aveuk sila ki konne rèste pli lontan san manje. Mwen, ma rèste an ba nab la e vouzot ènò li.

Astèr Mokèr garde so namourèz e li tape dèsan nab ape chante :

Chivi! Chivi! Ta la la!

Chivi ! Chivi! Ta la la!

Heve! Ta la la!

Kan li randi an ba li fe kon si lape bò Manzeul Mokèr, e sila te gangne manje dan so bèk e li tape donne li jenn non Mokèr la. Mokèr monte dan so nab ankor.

Ibou wa tou, lors li osit parti pou deusan, e tan li tape dèsan li tape chante :

Koukou! Ta la la!

Koukou ! Ta la la !

Heve! Ta la la!

Li rive an ba, li vini pou bò manzeul la, me manzeul la tourne so latet e di li : Kouri, kouri, to lezay fe mo la figur mal. Pov Ibou te pa gangne aryen pou manje. Li te bò manzeul la e manzeul la te donne li morso manje. Ibou dèsan osit, me li te pe konmanse byen fen e sa fe so lavwa te vini fèb e tris, e li te pe di :

Koukou ! Ta la la la !

Koukou ! Ta la la la !

Heve! Ta la la la!

Manzèl la te pa ole garde li ni donne li manje. Pov Ibou te gangne pou monte dan nab la so vant vid e Mokèr te pe fe so vantòr ape chante si fòr :

Chivi ! Chivi ! Ta la la!

Chivi ! Chivi ! Ta la la !

Heve! Ta b b !

Pov Ibou ape mouri fen, ye te jis kapab tande li chante a fors li te fèb :

Koukou ! Ta la !

Koukou ! Ta la !

Heve! Ta la!

Li rive an ba, li seuye bò manzeul la ankor, me manzeul la di li :ò kouri, kouri, to gran lezay fe mo mal, e manzeul la donne li en tap ki kapote li par tèr a li te si fen ke li mouri, e Michye Mokèr parti vole avèk so fanm.

Maryaz Konpèr Lapen

Ten, ten, bwa sèk, kre koton, Konpèr Lapen, se ti bònòmm ki konne sote.

Vou zot dwa rapeule, ke apre ye te voye Konpèr Lapen dan gran zèrb, kon li te chape rèd e kon li di te la mèmm so moman te fe li. Pour lòr don mo va di vou ke mèmm jou la Manzeul Leònen kouri jwen li e ye parti voyaje. Ye marche longtan, pandan o mwen en mwa, a la fen ye rive o bòr en la rivyèr ki te boukou fon ; kouran la te fòr, trò fòr pou ke ye te pase li a la naj. Lot kote la rivyèr la te en joli plas, nab ye te vèr e charjeu tou sortè frwi ; an ba nab yeu tou kaliteu flèr dan men teu la ; kan en men teu rèspireu seu kon si yeu teu deuboucheu en fyòl lèsans dan en la chanb.

Manzeul Leònen di kon sa:anon kouri viv la, dabòr nou pa kapab tourne kote mo popa. La nou va herè e pèrsonn pa ale trakase nou zòt. Me komen nou va fe pou travèrse lot kote ?

rete, di Konpèr Lapen, lèse mwen jongle en ti momen, e pi li pren marche, alòr li rive o ra en grò di bwa sèk ki te tonbe dan dolò. Ala nou zafèr, li di kon sa. Li koupe en gran pèrch e pi li monte an o di bwa la e li di Leònen swiv li. Pov Leònen monte osit e li tape tranble a fors li te pèr.

tchonbò byen, ta wa komen na pase, e pi li pouse aveuk so baton. Di bwa la pren deusan kouran e ye file rèd ; Lapen ape pagay, pagay. Ye navige en deumi journe avan ye te kapab rive lot kote ; kouran la te si fòr ke di bwa te toujou ape kouri. Li rakle la tèr kan li pase o ra lekor. Sote, sote, di Konpèr Lapen. Kan li di sa li mem te deja an o la tèr. A la fen Manzèl Leònen sote osit e ye trouve travèrse. Sa fe yeu teu kontan eu yeu konmanseu manzeu plen bon kichoj yeu teu gangne la, eu pi yeu pozeu byen.

Ye trouve en joli plas pou pase la nwit e landeume bò maten ye pren promeune partou. Kon tou sa ye wa te vayan, ye panse ye se rèste la pou viv. Kan ye te chape, ye te pa kapab porte larjan aveuk ye, sa fe ye trouve ye a sèk. Me Bon Dje te

beni ye, ye te vini dan en plas ou ye te pa bezwen boukou larjan. Yave deja en bon bout ye te dan plas la, ye te trankiy e kontan e ye te kre ye tou sèl, me tou den kou ye tande en tapaj, en reumu mènaj, en tren, kon si tonnèr tape role an o la tèr.

ki sa sa, Bon Dje Sègnèr, kouri garde, Konpèr Lapen.

mwen, non. Kon si mo ase bet pou kouri garde e petet trape kichoj move. Vo mye mo rèste trankiy, kon sa aryen pape rive mwen.

Tren la aveuk di bri la te ogmante toujou. A la fen, ye wa en prosèsyon nelefan ki tape vini. Kon ye te pase trankileumen san take pèrsonn, sa donn Lapen en pe kouraj, alòr li vanse kote cheuf nelefan e pi li di li mande li la pèrmisyon rèste dan so pè, ke li te sorti dan pè rwa Lyon, ou ye tole tchwe li, ke li te blije chape avèk so fanm.

Nelefan la di li :kon sa, se bon, to kapab rèste isi tan tole, me pa mene lot zanimo ki konne manze ye ènt ye. Tan ta konporte byen ma va proteje twa e pèrsonn pa ale vini chèrche twa isit. Vini wa mwen souvan e ma sèye fe kichoj pou twa.

Kek tan apre sa Konpèr Lapen kouri wa rwa nelefan, e le rwa te si kontan kan Konpèr Lapen te èksplike komen le rwa te kapab fe boukou larjan ke li nonme Lapen touswit kapitenn so la bank e gardyen so biten.

Kan Konpèr Lapen wa tou larjan li tape mangne tou le jou, ka proch ren li fou, e kon li te habitwe bwa dipi ye te fouý en pi dan so pè ke dolò la te sole men, li kontigne so vilen nabitud, chak fwa li te gangne la chans li te sole li byen.

En swar li te rèntre tar byen pike, li pren babile aveuk so fanm. Leònen fe ni enn ni de, li bime Konpèr Lapen si tan ke li rèste kouche pandan trwa seumènè. Kan li vini gayar, li mande so fanm pardon, li di li te soul, ke te dèrgnèr fwa e pi li bò li. Me dan so tchèr li gangne vou en rankin ke li te pa kapab pardonne Leònen. Li fe sèrmen kite Leònen me anvan sa li te gangne donn li en fame la tran.

Sa fe en swar Leònen tape dromi Konpèr Lapen pren en la kord, li mare so patè devan e dèryèr, e kon sa li te si so zafèr e li pren en bon fwèt e li taý so fanm jiska li te pèrd konnèsans, e pi li kite li e li parti voyaje, la ou ye se jami tande parle li, paske li te pèr Leònen se tchwe li, e li file lwen.

Kan Leònen reveuý li pele, li pele, men vini wa sa te ye e ye trouve li byen mare. Alòr ye demare li e Leònen parti touswit. Li kite so lamèzon, li voyaje longtan jiska li vini kote mèmm rivyèr li te travèrse aveuk Konpèr Lapen an o en di bwa. Li fe ni eyen ni de li sote dan dolò. Kouran la te si fòr sa te soutèni li byen. A fors debat, naje, naje, li travèrse lot koteu. Kan li monteu an o la tèr li teu byen las eu teu gangne pou pozeu en bon bout eu pi li parti pou tourne koteu so popa.

Kan so popa wa li li bò li e li karèse li, me so fiy pren krye e li di li komen Konpèr Lapen te trète li. Kan so popa tande sa a fors li te kolèr tou sa ye ki te o ra li pren tranble.

Vini isit, Konpèr Rènar, ta kouri trouve le rwa nelefan e ta di li kon sa si li pa voye mwen Konpèr Lapen isit pli vit ke li kapab ma va kouri dan so pè tchwe li e tou lot nelefan e tou sa ki ye dan so pè. Parti touswit.

Konpèr Reunar voyaje longtan e a la fen rive dan pè la ou Konpèr Lapen te kache. Me li pa wa li, li mande pou li me pèrsonn te pa kapab donne so nouveul. Konpèr Reunar kouri trouve le rwa e li di li sa so tchann rwa te voye di li. Nelefan ki hai Lyon repon : Va di to mèt si li anvi mo kase so la djol li ji seuye vini. Mo pape voye aryen ni pèrsonn e konmanse par fout to kan. Si tole en bon konseuy rèste kote twa Si jame Lyon seuye vini, ma donne li en langnyap ke pa enn dan vou zòt gangne pou tourne dan vou zot pè.

Konpèr Reunar pa mande so rèstan, li parti me li te pa boukou anvi tourne che li, li te pèr Lyon se tchwe li si li te vini san Konpèr Lapen. Li marche pli douseumen ke li te kapab e tou di long cheume li wa ye tape prepare pou fe la gwèr. Li panse keu petet nelefan tole kouri take lyon, li kontigne so chime, kan li rive dan en la plenn li wa Konpèr Lapen ki tape galope an zigza, tantòt en koteu tantòt lot eu pi li teu reuteu kan li rankont zanimo, eu pi li parleu aveuk yeu eu pi li parti ankor osi rèd kon anvan. A la fen yeu fini par koont, meu Koonpèr Lapyen teu pa rèkoonnèt so vyeu padna.

ou tape kouri kon sa, galope, galope toutan ?

a, repon Konpèr Lapen, vou pa konne move nouvèl ke Lyon deklare ladjèr tou nelefan e ma pe vèrti tou milè, chòal e chamo ye pou ye fou kan.

me to mem ki zafèr to gangne pou galope, ye pape pren twa pou fe solda avèk twa ?

non, to krwa sa, repon Konpèr Lapen, a byen, to pa konne aryen aveuk tou to malen. Kan nofisye le rwa a vini chèrche chòal e milè pou la kavaleuri pou fe la djèr ye va di kon sa : Ala en boug gran zorèy, se en mil, anon pren li, e kan mem mo reklame e di mwen se en lapen ye va di : Ò non, garde so zorèy, Vouzot wa ben se en mil, e mo sa fouti, ye va anrole mwen e mo va blije marche. Me sanble mwen mo konne vou, me si longtan mo pa wa vou. Bon Dje tande mwen, se Reunar, mo zami lezòt fwa.

wi, wi, se mwen, mo vye. E ben, sa vou di pou tou vilen zafèr ye ?

tou sa pou en fanm, di Konpèr Lapen, fo nou seuye, mo zami, pa trouve nouzòt dan ye prosè.

me komen na fe, di Reunar, ye va forse nouzòt la dan.

non, di Konpèr Lapen, fo to konseuý Lyon, mo va konsèý Nelefan, alòr kon sa nou va rèste garde e lèse i bat tan yole.

to konne, di Reunar, Leònen tourne kote so popa e kon vouzot te pa marye deuvan legliz mo krwa ben Lyon an tren marye so fiy avèk en dan so vwazen ; sa pa fe twa la penn, Konpèr Lapen, tande tou sa ?

non, sa zye pa wa tchèr pa fe mal.

De malen ye koze bon bout, ye te si kontan, nave si longtan ye te pa kontre. Dan mem momen ye te pare pou parti ye wa de chyen ki tape grongne ne a ne e pi ye santi i mem partou.

vou, Konpèr Rènar, ki konne tou kichoj, vou kapab di mwen kofèr chyen gangne vilen nabitud la ?

mo va di vou, Konpèr Lapen, kofèr ye fe sa. Le òt fwa, yena longtan, dan tan ye nave ji en Bon Dje ki te pele Michye Zipite, tou chyen te trouve ye sòr te malèrè, alòr ye voye en delegasyon, en ban chyen pou mande Bon Dje pou li melyòre ye kondisyon. Kan ye te rive o ra lamèzon Michye Zipite dan syeul tou la rèstan chyen ye te pèr, yeu parti, ji Brizeutou, pli grò chyen la ban ki rèsteu. Li teu pa pèr aryen, li vanseu o ra Michyeu Zipiteu, eu pi li di kon sa : Mo nasyon voyeu mwen koteu vou pou mandeu vou, ki mèt tou sa yeuna an o la tèr, si vou krwa na va gardeu nou mèt yeu tou la journe eu tou la nwit, japeu toutewan, trapeu kou pi, pa maanjeu aryyen. Nou trò malèrè eu nou ouleu koonne si nou pa kapab tewan ewan tewan maanzeu moutoon nou zot mètès ; nous pas kapab travèy koon sa pou aryyen, sa vous di, Michyeu Zipiteu ?

Atan en ti momen, mo va donne twa en repons ke jame vou zot a anvi vini bete mwen ankor, mo las tande tou sot plentè, to tande.

Alòr li parle en langaj pèrsonn te kapab konren e en dan so konmi sorti pou kouri chèrche kichoj. Li di Brizeutou asit e chyen la rèste an o dèrgne march lèskalye. Li te kre Michye Zipite te gangne pou regale li, me pranye kichoj li te konne, konmi la tourne aveuk lot men, ye pren Brizeutou, ye mare li ben, answit ye pren en pot fèrblan ye mète ladan pimen aveuk telebantin e ye frote chyen la partou. A forè́ sa te bourle li, li heuleu, li beug eu pi yeu lacheu li. Alòr Michyeu Zipiteu di li kon sa : Va porteu sa to kamarad eu chak dan vou zot ka vini plen, ma va trèteu yeu parèy, to tandeu, en ?

A non, li pa tande, paske Brizeutou galope d deuvan li, san konne ou la kouri. A la fen li rive deuvan en bayou, li tonbe ladan e li nèye.

Kek tan apre sa Michye Zipite te pa santi li byen, li panse li se kite syeul, vini promeune en pe an o la tèr. Dan so chime li kontre en ponmye ki te charje aveuk beul deponm, li konmanse manje e pandan tan la en ban chyen vini jape apre li. Li konmande so Baton fou ye en bon tran e Baton la pren tourne a drwat e a goch. Li bime tou chyen ye e paý ye tou, ji en pov chyen gale. Li mande Batoon la pardoon, alòr Batoon la pouse li divaan Michye Zipite e li di koon sa : Chyyen sila te si mèg mo te pa gangne kouraj bime li. Seu boon, di Michyeu Zipiteu, lèseu li kouri, meu si jameu chyyen vini japeu apre mwyen mo va deutrwi yeu tou. Vou zot deuja voyeu yen deuleugasyoon koteu mwyen eu mo trèteu li byyen pou pa li vini ewankor eu vou zot deuja blyeu sa. Pov chyyen mèg la di li : Seu vrè sa vou di, meu nou pa jame wa koonmisyònèr nou teu voyeu koteu vou, napeu tewan li toujou. Alòr Michyeu Zipiteu di : Mo va di twa komyen vou zot sa kapab reukoonnèt li : si vou zot sewanti nyen a lot, sila ki sewanti teuleubewantin, seu li vou zòt teu voyeu koteu mwyen.

Vou wa astèr, Konpèr Lapen, kofèr chyen santi en a lot, se Michye Zipite ki fe sa. Pov vyè Michye Zipite li pèrdi tou so pratik paske pap òrdonne tenen kite li e li te blije fèrme so boutik. Li parti e pèrsonn pa konne ou li kouri. Vou konren, Konpèr Lapen, toujou mem kichoj, en men fini par degoute, alòr ye pren en lot Bon Dje e en lot rèlijyon. Sila nou gangne astèr mo krwa li bon.

Mèrsi, mèrsi, Konpèr Reunar, e pou prouve vou nou toujou bon zami mo va di vou sa nou kapab fe Kon mo deja di vou na va rèste trankiy. Kon Nelefan yole kouri take Lyon che li mem na va fe an pon pou pase larme e sitòt li va fini na va marche drè san rete niy par jiska nou randi kote Lyon. Nou ole surpren li ; pa di sa pèrsonn, vou tande.

Ye se la men e ye separe. Reunar pren so chime e Lapen kouri trouve Rwa Nelefan e pi li di tou charpansye e forjeuron dan pè fo ye koute li. Kan tou zouvrye te reyini Konpèr Lapen konmanse fe so pon ki te vit fini. O bout pon la, kote ye, li fe en gran park Sete bar di fèr ki te plante dan la tèr dis pyè o e pi si pwenti o bout ke en demouch te pa kapab pozeu san li rèsteu pri ; eu pi li kouvri tou bar di fèr aveuk la lyan eu tou kichoj ki teu vèr kon si seuteu en gran tal zeurons, pou yeu douteu seuteu en la trap. Alors li pren kat lavach aveuk yeu piti vo eu mareu yeu dan bò milyeu la. Apre sa li mèt pimen, la san eu la priz keu li paý partou dan la trap la. Li mèt osi plen bèy dolò aveuk yen dròg ki teu koonne ewandormi touswit. La, Koonpèr Lapyen di, nou pareu, lèseu Lyoon vini takeu nou zòt.

Reunar tape voyaje toujou pou kouri ren kont so konmisyon, me li te si pèr kouri kote Lyon san Konpèr Lapen ke li panse li te vo mye pa kouri ditou Dan so chime li kontre en poul, li tchwe li, li pren so dizang e barbouý en vye lenj. Li mare so pat daryeur e li pren bwate, sote an o trwa pat. A la fen li rankontre Bourikè e li di kon sa : Mo chèr zami, ren mwen en ti sèrvis, to wa kon mo malad. Tan pri, kouri kote Lyon e di li mo pa kapab vini. Ye kase mo pat kote nelefan paske mo te kouri reklame Konpèr Lapen.

Ò, non, di Bourik, to te toujou kont mwen avèk Konpèr Lapen, kouri to mem.

se bon, di Rènar, se pa ji en fwa la bouch bèzwen manje, ta va bèzwen mwen avan longtan, si to te konne sa mo wa e sa mo konne, to te koute mwen.

e ben, di mwen tou, mo va kouri, dabòr vou pa kapab marche.

se ben, koute alòr : Nelefan konte vini take Lyon che li ; pou sa ye fe en gran pon pou pase e ye va vini touswit surpren Lyon. Si Lyon konne kichoj, la fe mye kouri take nelefan avan ye vini soulève li san li doute aryen.

Alòr Bourik parti gran galò e kan li rive kote Lyon li di tou sa Reunar te konte li. Lyon te si kontan li di en so men donne Bourik en pe lapèy pou manje. Bourikè te pa kontan, li babile en pe, alòr sila ki donn li la pèy di li : To konne ke en chòal donne to dwat pa garde la brid.

Mo te krwa, di Bourik, mo se gangne mèỳr rekonpans, me ma pren sa toujou, paske en ti zozò dan la men vo mye ke plen ti zozò kape voltije dan bwa.

Tou den kou ye tande en gran boulvari. Sete Lyon aveuk tou so zanimo, tig, lour, lou e tou sa li te kapab ramase. Rènar te deja tourne pou vèrti Konpèr Lapen i etape vini.

Leònen te dan la ban e a tenonen so popa tape di li : Mo kontan to vini, Konpèr Lapen gangne pou paye tou so fars, fo to trète li kon li trète twa.

Lyon te an tet la ban ; kan ye te proch pon la li kontre Konpèr Reunar ki te kouche dan chime avèk so pat kase.

an, an, di Lyon, se kon sa ye trète twa, ye gangne pou paye tou sa.

kouri vit, di Reunar, pa atan ye vini take vou zot, pase pon la touswit, vou zòt va deroute ye.

Ye kontenwe ye chime, ye tou tape galpe e ye pren pou pase pon, Lyon an tet avèk so fiy. Kan ye vini kote la trap la e ye wa lavach laye ki tape begle, Lyon e so la ban manje ye tou. Answit ye pren bat e ye voltije la san e pimen e la

priz e sa te avègle ye. Ye bat, ye masakre ye mem e pi sa ye ki te rèste bwa dolò la. De zèr apre sa ye tou tape dromi

Alòr nelefan vini tchwe ye e jete ye dan dolò. Ye korche Lyon, ye pren so lapo e koud Bourik ladan. Ye mète en ta la pèy aveuk godron apre so la tchè, e ye mète di fe ladan e pi ye lache li pou kouri porte la nouvèl dan pè Lyon.

Kan Bourik pase an o pon, a fors li galpe vit men te kre te tonnèr ki tape role pli de san chareute. Kan Bourik rive dan pè Lyon so bout la tchè te tonbe a fors li te bourle, li di te dan en batèy ye te donn li en kou sab. Malgre li te porte en tris nouvèl ye ri apre li paske li te trò drol kon sa.

Kan tou sa te fini, Konpèr Lapen kouri trouve Konpèr Reunar e li mene li kote Rwa Nelefan. Konpèr Lapen prezante li e di le rwa ke Reunar te en so bon zami e li se kontan si Rwa te aksèpte li e ye de se ren ban sèrvis. Rwa nelefan di ye : Mo krwa vou zot se de malen, dan zafèr nou te gangne aveuk Lyon mo krwa Konpèr Reunar te galpe aveuk chevreuy e chasi aveuk chyen. Anfen se bon, li kapab rèsteu isit. Tan ka pou twa, Konpèr Lapen, mo ouleu to maryeu, ala en Manzeul Lapen Blan ki rich, seu to zafèr, dème mo ouleu la nos la.

Landeume tenen te reyini e ye selebre la nos Konpèr Lapen aveuk Manzeul Lapen Blan e Konpèr Reunar te so pranye garson donnèr. Trwa seumènè apre la nos Madam Konpèr Lapen gangne de piti, en te blan, lot te nwar kon la swi chimee. Konpèr Lapen te pa kontan, li kouri wa Rwa nelefan pou di li sa.

A ba, di le Rwa, to pa konne aryen, to byen marye dèvan legliz, mo pa kapab donne twa divors, e pi mo va di twa, se nabitud dan famiy Madam Konpèr Lapen gangne piti ki nwar se kan madam ye pèr la nwit, ensi konsole twa.

Sa fe Konpèr Lapen konsanti rèste aveuk so fanm jiska li mouri e se kon sa li marye avèk tou so fredenn.

Kon mo te la kan tou sa rive mo vini pou konte vou sa.

Le Rwa Pan

En fwa yave en madam ki te si joli, si joli, ke li te jame ole marye. Tou sila ki te vini, li te trouve kichoj pou di Ò, twa to trò lèd Ò, twa, to trò piti. Ò, twa, to la bouch trò gran. Anfen chakenn te gingne kichoj ki te pa dret. Astèr en jou en vayan michye vini. Li te dan en karos tou an òr, e yave wit chòal blank ki tape trène karos la. Li mande madam la pou marye. Li te jame ole. Michye la te si an kolèr, li di madam la ke dan en an li se gingne en fiy ki se boukou, boukou pli joli ke li. Madam la di li kouri, ke li te pa ole mèt so jye ènò li ankòr.

Astèr, jis en an apre sa madam la te gingne en joli joli piti fiy. Kan li wa li te si joli li frenme li dan en lachanb o bout so lamèzon : e li mèt so nouris, pou garde. Ti fiy la vini gran, e pli li te pe grandi, e pli li te pe vini joli. Jame so nouris te lèse li sorti dan lachanb la. En jou, li te pe balaye, fiy la gade deyòr, e li wa en grò zozò.

ò, moman Tete, li di, komen to pele zozò la, li si joli?

sa, mo piti, se en pan.

ò, li di li, moman Tete, si mo jame marye, mole marye le rwa Pan.

lòr so gadjyann di li : Bon Djye tande twa, mo piti.

Jou la mem moman la vini, li pele gadjyann la dan en kwen, li tire an ba so romenn en grò kouto e li di li : Mole to tchwe mo fiy. Lape vini pli joli ke mwen.

Gadjyann la parti krye, mande pardon pou so pov piti, me sa te pa la penn, kèr nwar la te pa tande aryen. Astèr kan le swar vini, gadjyann la di so fiy : Mo pov piti, fò mo tchwe twa, to moman ole sa.

Pov piti, la te si bon, li di : A ben, moman Tete, fe li, pis moman ole sa.

Me li di fiy la : Mo pa gingne kouraj fe sot louvraj la, mo piti. Syen, ala trwa grenn, ta jète to mem dan pi e pi ta neuye. Me avan to tonbe dan pi vale enn dan grènè ye, to va pa soufri ditou kon sa.

Fiy la bò so moman tete e li pren so chime pou kouri. Li marche jouka li randi kote en gran pi. Li deusan ladan, e avan li rive kote dolò, li jète en grenn dan so la bouch. Me o lyè li kouri dan so labouch li tonbe dan dolò. Astèr pi li vini tou seuk. Manzeul la te si chagren. Li sorti dan pi e li marche, marche lwen dan bwa, jouka li tonbe eunò en piti lamèzon. Li kògne eunò la pot, e en vye fanm vini ouvri. Li jète en kri kan li wa joli manzèl la. — Ò bon Djye Sègnèr, mo piti, sa to vini fe isit. To pa konne ke mo mari se en nòrgg, li manje men.

Alòr fiy la di li:—a ben, madam, se sa mole, mo moman di fò mo mouri

Lòr vye fanm la di li : — Si se sa, èntre, mo pov piti, me sa byen donmaj.

Pov piti la asit ape krye ape tan nòrgg la. Tou den kou ye tande en grò pa ki tape marche. Sitòt la pot la ouvri, nòrgg krye : — Ò, mo fanm, mo santi la vyann frèch, e ou sa ye ? Li garde kote fiy la, ki jis garde li avèk so gran jye e nòrgg la tchule, e li di : — Ò, mo fanm, èske to krwa ke mo kapab manje en joli fiy kon sa? Non, li jis bon pou ye garde li.

Fiy la di li li te-silas, alòr li menne li dan en joli lachanb, e li kou chache en vantay avèk deplim pan e li di so fanm vante li toutan li dromi

Alòr pov fiy la di : — Vò mye mo mouri enn fwa, paske pete te denme nòrgg la va anvi manje mwen. Li pren so piti grenn, li mète li dan so labouch e pi li parti dromi, dromi, e fanm nòrgg la te pe vante li toutan. Yave trwa jour li te pe dromi, nòrgg la vini gade li e li di so fanm : — Mo krwa li mouri, e se donmaj. Li kouri laviy, e li porte en sèrkweuy tou an òr. Li mète fiy la ladan e li poze li eunò flev. Astèr sèrkweuy la parti deusann, deusann flèv. Rive lwen, le rwa Pan te pe prann la frèch eunò la leuve aveuk tou so prens ye. Kan li wa sa ki te peu klèreu eunò flèv, li di so men yeu, kouri byen vit wa ki sa. Yeu tou pren skif eu yeu parti Yeu kryeu : — Seu en sèrkweuy, eu yeu menne li koteu leu rwa Kan li wa joli manzeul la ki teu jis sanb apeu dromi, li di : — Menne li koteu mo lachanb, moleu seuyeu pou reuveuý li. Li fèrme li mewan daan so lachaanb, li froteu maanzeul la avèk dolò kològn, meu sa teu pa feu aryyen. Alors li ouvri so labouch, eu li teu peu gardeu koon li teu gingne joli dèenn. Li wa kichoj ki teu rouj daan so dewan deuvaan, li pryen yen eupyeng ewan òr, eu li òteu sa. Li jis òt sa, fiy la ouvri so jyeu eu li di : — Mo koontewan wa vou.

Alòr li rwa di li : — Mwen, se le rwa Pan, e mole marye avèk vou.

Manzèl la di : Se sa, e ye fe en grò la nos, e ye di mwen kouri konte sa partou, partou.

Deu Ò Ki Chante

Yave enn fwa en nòmm e en fanm ki te gangne veng-senk piti. Ye te trè pov, nòmm la te bon, fanm la te move. Tou le jou kan mari la te revini so louvraj fanm la te sèrvi li dine, me toujou lavyan san de ò.

komen sa fe la vyan la pa gangne de ò ?

paske de ò sa peze, e se mèyur marche san de ò. Ye donne pli pou larjan.

Mari la manje e pa di aryen.

komen sa fe to pa manje la vyan ?

to blye mo pa gangne denn. Komen to le mo manje la vyan san denn ?

se vrè, di mari la, e li pè paske li te pèr fe la penn so fanm ki te osi lèd ke li te mechan.

Kan men gangne veng-senk piti men pa kapab panse ye toutan e men pa wa si ye na en ou de ki manke. En jou apre so dine, mari la mande so piti. Kan ye te kote li li konte ye e jis trouve kenz. Li mande so fanm ou te dis le òt ye. Li repon ye te che ye grandmoman e tou le jou li voye en lot pou ye chanje lèr. Sa te vrè, tou le jou yave enn ki manke.

En jou mari la te on so paspot divan en grò la pyèr ye te gangne la. Li tape panse so piti e li tole kouri chèrche ye che ye grandmoman, kan li tande de lavwa ki tape di :

Nou moman tchwe nou,

Nou popa manze nou.

Nou pa dan la byèr,

Nou pa dan simèsyèr.

An premye li te pa ren kont sa sa te, me li leve la pyèr la e li wa en gran kantite de ò ki reukonmanse chante. Li konren alòr te de ò so piti so fanm te tchwe e ke li te manze. Alòr li te si an kolèr li tchwe so fanm e tère de ò so piti dan simeusyèr e li kouri rèste sèl che li. Dipi tan la li jame manze la vyan paske li teu toujou k seuteu so piti li teu apeu manzeu.

Jan Sot

Yave enn fwa en boug a fors li te bet tenen te pele li Jan Sot. Li te si senp ke tenen te fout de li. Li te kouten lime la lan le jou e tègne li le swa. Jame li te pa pren so parazòl dan jou, ji la nwit, kan li te fe ben nwar. Dan lete li te mèt so grò kapòt e live li te kouri tou ni e pren en gran vantay ; li te fe tou kichoj a la rèbour bon san. Sa fe le rwa Bangon ki te lème fe fars tande parleu tou fè eu jès Jan Sot, alòr li voyeu chèrcheu li pou amuzeu tou so kamarad. Kan Jan Sot riveu koteu leu rwa yeu pren ri a fors Jan teu parèt goch. Leu rwa mandeu li kon sa si li teu konne konteu. Jan reupon li teu konne koonteu deuzèf, keu yeu li trouveu kat eu pi deu. Koonbyyen sa feu ewan tou ? Di leu rwa. Jaan koonteu ewan o so la myen eu pi li di sa feu kat eu pi deu.

se sa mem, di Bangon ; ye di mwen se Konpèr Lapen ki to popa ? "

wi, di Jan Sot, se li mem.

non, non, di en lot men ki te la, mo krwa plitòt se Konpèr Bouki.

wi, wi, di Jan, li osit.

non, di en vye fanm ki tape pase, se Rènar ki to popa.

wi, wi, di Jan Sot, tou sa ye, se teno popa, chaken dan ye kan ye pase di mwen : Bonjou, mo piti, alòr mo krwa ye tou se mo popa.

Men ye ri boukou apre Jan Sot, alòr le rwa di li : Mole to porte mwen dème maten en boutèy di le toro, se pou fe remed pou mo fiy ki malad, li gangne en pwen kote dan do.

se bon, di Jan Sot, dème maten bonn èr ma porte li.

E pi rwa Bangon di li kon sa :

pranye avril prochen dan en mwa, ta vini, na gangne pou deven en en kichoj. Sila ka trouve gangne pou marye aveuk mo fiy, me sila ki sèye trwa fwa, si li pa trouve, mo bouro gangne pou koupe so kou.

se bon, ma sèye, di Jan Sot, e pi li parti, swa dizan pou chèrche di le toro.

Kan li rive kote li, li rakonte tou sa so moman, e vye fanm pren

krye, krye, paske tou sot so garson te ye moman la te lème li kan mem, paske te jis en piti li te gangne. Li defan Jan Sot kouri, menase li mare li ou ben fe seurif jete li dan prizon. Jan Sot te fou ben tou sa ; li parti anvan jou, li pren so lahach e anvan li te fe klèr li te devan lamèzon le rwa. Li grenpe dan la tet en chen ki te devan lamèzon e pi li konmanse : Kaou, kaou, bicheu, bicheu. Kon sa teu feu tren eu reuveuý tenen en domèstik leu rwa sorti eu vini wa. Kan li jeuteu so zyeu an o Jan Sot, li di kon sa : Meu keu koonmèrs tapeu meuneu, boug danimal, reuvèý tenen koon sa ?

Sa pa garde twa, to tande, di Jan Sot, twa se chyen pou jape dan la kour. Kan to mèt, le rwa Bangon, a vini, mo va di li sa mape fe isi.

Alòr le rwa vini wa, li garde li longtan e pi li mande li sa li tape fe dan la tet nab la. Jan Sot repon li tape biche lekorch chen pou fe la tizan pou so popa ki te malad, li te aksouche la vèy, so popa te fe de jumo.

ai, di le rwa, me pou ki to pren mwen, Jan Sot, ou sa to deja tande en nòmm aksouche ? Mo panse tole fout twa de mwen.

komen sa fe vou mande mwen ye en boutèy di le toro, repon Jan Sot, si vou te gangne rèzon, mwen osit.

Alòr le rwa di li kon sa : Mo pa krwa to osi sot ke tole saye fe nou zot krwa. Kouri la kizin, ya donn twa to dejene e pi kouri kote to lamèzon e pa blye vini pranye avril pou wa sila dan nou zòt ka manje poson davril la.

Kan Jan Sot tourne kote so moman li rakonte tou sa. Vye fanm la pren krye e pi li defan Jan kouri kote rwa ankor, li te pèr ye se koupe kou so pov piti. Kan jou la vini Jan monte an o so chòal e li parti san so moman te konne. Konpèr Bouki ki te trèt e malfèzan, di kon sa : Mwen mo va peche Jan Sot kouri devine, paske mo konne li si sot ye va koupe so kou e pi garde so chòal, vo mye mwen mo profite e pren chòal la, pa di aryen, ta wa sa ma fe.

Li pren en gran pangne gato ki te pwazonne e pi li mète ye an o en pon ou Jan Sot te gangne pou pase. La, kan li va manje gato-laye la mouri e ma vini pren so chòal.

Bouki te konne Jan Sot te gourman e li te manje pou si dan gato ye, me Konpèr Lapen t lème Jan Sot, paske en fwa li te trouve li mem dan gran nanbara, li te trouve dan prizon dan en la trap e Jan Sot te lache li. Pou sa Konpèr

Lapen di li mem : Mo va proteje pov nennosan la. Li tan Jan Sot longtan dan chime anvan jou e kan li rive li di :

jan Sot, mo vini pou ren twa sèrvis, koute mwen ben, pa manje ni bwa aryen dan chime pandan to voyaj, kan mem tape mouri fen e swa! Koute mwen, to tande, ye gangne pou pwazonne twa si to bwa ou manje. Kan le rwa a mande twa pou devine ta rèpon li jis sa mo va di twa dan to zorèy ; vanse, mo pa ole pèrsonn tande.

Alòr Konpèr Lapen di li tou dousèmen sa pou repon.

an, an, wi, wi, di Jan Sot, mo konren, e pi li ri. Wi, wi, se sa mem.

astèr, di Konpèr Lapen, pa blye mwen kan ta marye avèk fiy le rwa, voye chèrche mwen e na fe bon zafèr.

wi, di Jan Sot, mo va pa blye vou.

e ben, bon voyaj, fe ben tansyon tou sa to wa, garde partou, koute ben e sa va profite twa.

Alòr Jan Sot mète li an rout e en piti momen apre li rive kote pon an o la rivyèr. Premye kichoj li wa, te pangne beul gato Konpèr Bouki Ye te santi bon, sa te donne anvi manje. Jan Sot garde ye, li tate ye, li te proch anvi morde ladan, me li rapeule sa Konpèr Lapen di li, sa fe li rete en ti momen. Lèse mwen wa si ya fe mo chòal mal. Li pren en dèmi douzenn gato e donn so chòal. Pov bet la mouri en ti momen apre, li tonbe rèd an o pon la, te fini dan en ti momen. Garde si mo teu pa pryen preukosyoon. A, Koonpèr Lapyen teu rèzoon ; yen peu pli mo teu fouti.

Anvan li parti li kulbite so chòal dan la rivyèr e kan pov bet tape derive dan kouran trwa karankrò vini poze an o li e konmanse manje so pov chòal. Jan Sot garde li longtan jiska li disparèt dèryèr la pwent. Konpèr Lapen di mwen garde, koute e pa di aryen, se bon, mwen osit mo va gangne pou mande le rwa devine kichoj.

Kan Jan Sot rive kote le rwa ye nave deja plen men ki te saye devine sa le rwa te propòze ye, e apre ye te saye trwa fwa so bouro te koupe ye kou. Yave senkant ki te deja mouri Alòr tenen di : Ala Jan Sot, li va saye devine osit, li si sot vou zòt a wa kon ya koupe so kou, lèse li fe, dabòr si bet.

Le rwa pren ri kan li wa Jan Sot e li di li kon sa. Ki sa ki bon maten marche an o kat pat, a midi an o de pat, e le swar an o trwa patè ?

si mo devine, vou va donne mwen vou fiy ?

wi, di le rwa.

ò, sès pa aryen pou devine.

e ben, oura, fe vit si to pa ole mo koupe to kou.

se en piti men ki marche an o kat pat. Kan li vini gran li marche an o de, e kan li vini vye li blije pren en baton pou apiye li, sa fe trwa patè.

Tenen rèste la bouch ouvri a fors ye te etonne.

to devine jis, di le rwa, mo fiy pou twa. Astèr nenpot ki dan vou zot mande mwen en kichoj e si mo pa trouve, paske mo konne tou sa ye na dan men, alòr mo va donne li mo plas avèk mo fortin.

Alòr Jan Sot di le rwa : Mo wa en mòr ki tape porte trwa vivan ape nouri ye. Mòr la te pa touche la tèr ni li te pa dan syeul, di mwen ki se ou ben mo va pren vou plas avèk vou fortin.

Rwa Bangon saye devine, li di se sa e tou plen kichoj, li pa fouti devine e li te blije bandonne la parti. Alòr Jan Sot di li kon sa : Mo chòal mouri an o en pon, mo jete li dan la rivyèr e kan li tape derive karankrò poze an o li e manje li dan dolò. Li te pa touche la tèr ni li te pa dan syèl.

Alòr tenen wa ke Jan Sot te boukou pli malen ke ye tou ansanb. Li marye aveuk fiy le rwa, li pren so plas e se li ki te gouvèrne pè la apre. Li pren Konpèr Lapen pou so pranye kolonb, e pi apre sa ye pan Konpèr Bouki pou so kokinèri. Apre sa ye chanje non Jan Sot e pele li Jan lèspri.

Maryaz Djab

En jou ye te gangne en joli jin fiy me li te fyèr. A chak fwa de michye te vini fe li lamour, li te toujou gangne pretèx. En te trò piti, lot te trò gran,-sila, so chive te trò rouj. Anfen li te jame ole marye ye. En jou, so moman di li : Mo fiy, to wa grò nab, o, o, milye flev, male mète jiromon sa to wa on nab la o bout branch pli fèb la, e sila ka kapab trape jiromon la, ta marye avèk li.

Sa fe fiy la di wi. Ye mète sa an o tou la gazèt. La semenn apre ye te gangne en ta jin nonm la. Ye te gangne en ki te si byen habile, si joli, sa te djab e pèrsonn te pa konne sa. Li te ale byen aveuk manzeul la. Manzèl la di so moman: Mo se voudre li te kapab trape jiromon la.

Tenen seuye, e ye tou di ye te pa kapab. Sa fe tour djab la vini Dan en minit li te on nab la aveuk jiromon la on so la men. Li deusan e li di manzèl la : Vini astèr, vini dan mo lamèzon.

Fiy la habile li mem byen, e parti aveuk djab. Ènò chime en men wa djab e di li : Donn mwen mo kravat, e mo kòl, sa mo te prete twa.

Djab òte so kravat e so kòl, e di : Tchyen, tchyen, to vye kravat e to vye kòl. En pe pli lwen en lot nòmm wa djab e di : Donn mwen mo chimiz, sa mo te prete twa. Djab òte so chimiz e di : Tchyen, tchyen, to vye chimiz. En pe pli lwen li wa en lot nòmm ki di li : Donn mwen mo kapòt, sa mo te prete twa. Djab òte so kapòt e di li : Tchyen, tchyen, to vye kapòt. En pe pli lwen li wa en lot nòmm ki di li : Donn mwen mo tchilot, e mo kaneuson sa mo prete twa. Djab òte so tchilot e so kaneuson e di li : Tchyen, tchyen, to vye tchilot e to vye kaneuson. Pli lwen ankor, en lot mande li pou so chapo. Li weuteu so chapo eu donneu li. Li dèsan so la vwati, eu yeu pa wa li pewandaan yen piti momyen Li reuvini byyen faro koon aanvaan

Fiy la konmanse pèr. Pli lwen ankor en lot di li : Donn mwen mo chòal ye mo te prete twa. Djab deusan e donne li so kat chòal ye. Lòr li di fiy la : Deusan e trène mwen ; fiy la dèsan e so kèr tape bat fòr. Li trène djab jiska kote so lamèzon.

Li kouri dan so jarden, e di fiy la : Rèste avèk mo moman. Kan djab te byen parti, moman djab di fiy la : A, mo fiy, to tonbe mal marye. To marye djab.

Fiy la te si chagren li te pa konne sa pou fe. Li di vye fanm la: Tan pri, mo bon vye madam, vou pa kapab donn mwen mognan pou chape. Fanm la di : Wi, atan jouka denme maten, e vini wa kichoj. Li menne fiy la dan en ti la chanb. Li ouvèr ti la chanb la. Li di : Vini wa kichoj, mo fiy. Fiy la garde dan ti la chanb la. Sa li wa ? En ta fam pan an o en deklou. Li te si pèr li te pa konne sa pou di. Li mande fanm la, si li te pa kapab kache li mem an kek par, jouka denme maten. Fanm la di wi, me, kite mo di twa en mognan pou chape. Kaan djab la di twa a swar fo doonn so kòk ki reveuý li tou le matyen yen sak mai, o lyè doonn li yen doonn li trwa, pou tchoonbò lape maanje pli ke tou le matyen, pou pa li hele trò vit. Fewanm la di osit : Kouri daan poulay, pryen si dezèf sal. Pa pryen dezèf proprè, mo piti sa va porte twa maler.

Landeume maten fiy la donn kòk la trwa sak mar. Li pren so dezèf e li parti. Kan kòk la fini so trwa sak mai li chante. Djab reveuý vit : Kekann dan lamèzon parti, li di. Djab leve vit e parti. Fiy la garde dèryèr li. Sa te la fume e di fe. Sa te djab menm. Li pren en dezeuf, li kase dezèf la. En grò baryèr an dibwa pouse. Djab la te gangne pou tourne che li, chèrche so ti lahach pou kase baryèr la. Li kase baryèr la, li tourne che li, porte so lahach.

Fiy la tande di bri, li garde dèryèr li, li wa la fume e di fe. Sa te djab mem. Li kase en lot dezèf en la baryèr an fèr pouse. Djab tourne che li pou chèrche so ti lahach an òr. Li kase la baryèr la e tourne porte so lahach.

Fiy la garde dèryèr, li wa la fume e di fe, li kase en lot dezèf, en grò di fe lime. Djab t gangne pou tourne chèrche en la jar dolò pou tingne di fe. Li te gangne pou kouri raporte so la jar.

Fiy la garde ankor, li wa la fume e dife. Sa te djab. Li kase en lot dezeuf, en la baryèr an brikè pouse. Djab te gangne pou kouri chèrche so lahach an òr, e li tourne raporte li.

Fiy la garde ankor, li wa la fume e di fe, sa te djab. Li kase en lot dezèf, en ti flev pouse. Ye te gangne en ti piròg, li travèrse e djab la naje.

Fiy la garde dèryèr li ankor. Li wa la fume e di fe. Sa te djab. Li kase en lot dezeuf, en grò flev pouse. Ye te gangne en grò kaiman on bòr ape chofe dan soleuy ; fiy la chante : Tan pri, grandmoman, travèrse mwen, sove mo la vi, beul, beul, togne bèl. Kokòdriy di : Monte on mo do, ma sove to la vi.

Djab wa mangnyèr fiy la te gangne pou travèrse, li di ; kokòdriy la : Travèrse mwen, kokòdriy, travèrse mwen. Kokòdriy di : Monte on mo do, ma travèrse twa Randi dan milye flev li kale, li kale an ba dolò e li nèye djab.

Anvan fiy la te parti che so moman, so moman te di li : E ben, mo fiy, sa tole mo fe avèk kòr to vye chòal blan ? Fiy la di so moman : Mo pa enkyete li, lache li dan la savan, e lèse li mouri si lole. Fiy la wa so vye chòal dan la savan, e li di li : Tan pri, vye kòr, sove mo la vye, tan pri, vye kòr, sove mo la vi. So vye chòal blan reponn li : Wi, se kon sa to trète mwen ; to di to moman kite mwen mouri, si mole, astèr tole mo sove to la vi. Monte on mo do, ma menne twa che to moman."

Fiy la deusan, li bò so chòal e so moman, e rèste avèk so moman. Li te pli ole marye ankor, paske li te marye djab.

Ti Dwag

Anvan nou vini isit, nouzot pov djab, nou te lib; nou te pa blije travèy pou en mèt. Se blank ye ki vini dan nou pè, lafrik, pou chèrche nou ; i vole kekann dan nou, ye acheute lezot nou popa pou en tignon rouj, en boutèy tafya ou en vye fizi. Kan nou kouri la gour sila ye ye trape ye van blan ye ki vini fe zafèr on bòr lame. Ye te menne nou tache de par de, e kan nou rive kote lame kon ban zanimo, nonm, fam e piti men, ye te chanje nou pa pou larjan meu pou tou sot marchandiz, eu blan yeu mèteu nou dan bato eu menne nou isit. Seu kon sa nouzot vini nèsklavè dan Nameurik.

Kan Manga, mo grandmoman, rive kote lame, li wa en joli piti laviy, aveuk piti lamèzon. Ye te gangne plen bato, e ye te gangne lèr ape danse on la mèr ; kekeuzann te leve e lezot te bèse. Sete divan, vou konne, ki tape soufle e remye lame. Mo pov grandmoman, ki te zen alòr, te pèr kan li wa ye tape mète tou neug yeu a bòr navi. Li teu k yeu teu ouleu neuyeu yeu dan lameu. En non blan vini koteu li eu acheuteu li aveuk so mèt. Li menne li cheu li eu li di li dan so langaj : Mo acheuteu twa pou gardeu mo piti garson. Li teu gangne en joli lamèzon avèk en magazen ladan, eu en joli jarden. Dèryèr lamèzon yeu teu gangne plen zoraanjeu, eu nab yeu teu si graan keu yeu teu feu boon noonb. Pou moont komaan pè mo graandmomaan teu boon mo va di vou keu zoraanjeu teu ewan fleur tou lòanneu ; yaveu fleur eu piti zoraanj, eu zoraanj mi toutewan. Lamèzoon la teu koteu lameu eu tou le matyen Maanga t mèenne ti Florimoon bègne. Ti garsoon la teu si joli eu so popa eu so momaan teu si boon keu Maanga sreu pa lèseu yeu pou aryyen daan men. Li teu lyenme ti Florimoon si taan ; so chiveu teu bouk, so zyeu b, so la po blaan eu roz. Tenen teu adoreu pov ti garsoon la, li teu si, si joli eu smar. Li teu koonne chaanteu si byyen eu imiteu tou zozò si byyen keu souveun yeu teu k seuteu Nita ki tapeu chanteu dan nab. Nita seu yen ti zozò Nafrik ki chanteu la nwit kan la lwen apeu klèreu. Li pèrcheu eun o pli gran nab, eu si yeu gangne diveun li chanteu myeu, paskeu kan branch la balanseu sa ideu piti zozò la chanteu, koon hamak ideu yen noon chanteu. Florimoon teu imiteu Nita si byyen keu tenen teu troonpeu, eu sa teu amizeu ti garsoon la boukou.

Papa Florimon te fe zafèr aveuk neg ki viv lwen dan bwa, e en jou li parti pou chèrche la poud dòr e dan nelefan. Kan li parti li di Manga : Pren byen swen mo fanm e mo piti garson ; to konne mo dija donn twa en pèr soulye, mo sa donn twa kan ma reuvini en joli rob e en kolye. Prèmye fwa Manga mète so soulye ye te fe li si tan mal li te pa kapab a penn marche. Li òte ye, kan li rive lamèzon e li asit on nèskalyape garde so zortèy. Soukouye, soukouye, pov kichoj, li di. Vou te an prizon tou a ler, vou lib astèr, vou kontan, en ? Ò, mo sa jame fèrme vou ankor, mo pa koonryen komyen blaan yeu kapab mèteu yeu zortèy daan kichoj koon sa. Deupi tewan la Maanga jame mèteu soulyeu.

E byen, mèt la kouri dan gran bwa e trwa jou apre sa madam la di Manga pren Florimon e menne li bègne dan lame. Pandan ti garson la tape jwe aveuk kokiy e di sab ye wa en nèskif aveuk plen non rive. En blan deusan e pase kote Manj e li santi kek choj drol kon si maler ale rive. Zye non la te brile kon kann chat dan la nwit. Kan li pase li di : Bonjou, Florimon, me piti garson la pa repon aryen. Kan ye kouri lamèzon madam la voye ye jwe daan la kou, e chak fwa mèt la te pa la netraanje la teu vini lamèzoon. Florimoon teu pa ouleu wa li eu yen jou li di li sreu di so popa oon neutraanjeu la. Sila la di Maanga : Piti djab nwar, si jame to ouvri to la bouch pou di sa to wa isit ma koupeu to la laang avèk mo grò kouto, eu ma porteu twa daan mo bato, koud twa daan sak eu jèteu twa daan lameu pou posoon maanjeu twa. Maanga teu si pèr keu li sreu pa di yen mòt mewan si yeu teu taý li tou la jene.

Swar la Florimon krye si tan ke Manga te gangne boukou traka fe li dromi. So lit te a kote kann piti garson la. Pandan la nwit li wa pirat la èntre dan lachanb la avèk en grò baton. Li frape piti garson la on so latet e li di : Li mouri, ma mète li dan trou la mo fouý dan jarden, astèr ma fe zafèr ti negrès la.

Me Manga te deja parti kouri dan la kou, e non la kouri on chime pou trape li. Moman Florimon vini dan lachanb, li pren ti garson la e li tère li dan en trou kote la Manga te ye. Li te pa fini so vilen nouvraj, kan li tande dibri e li galpe kouri. Li rankontre non la ki di : Mo krwa fiy la kouri dan bwa, pa bezwen panse li ankor, lyon e tig va manje li byen vit. Astèr fo mo kouri a bòr mo bato e kan ma revini ma pren vou avèk mwen.

Madam la retourne lamèzon e Manga sorti. Li te si fèb li te pa kapab rèste dibout, me anvan li parti li bò la tèr ou so pov ti mèt te tère. Li di : Adye, ti nanj, e li kouri dan bwa. Li te lème mye rèste aveuk zanimo sovaj ke avèk move moman la.

Li marche kek tan si vit li kapab e li rete kote en bayou dan bwa ; li bwa dolò e asit pou poze. Li konmanse dromi, me li tande men ape parle fòr e li reveuý. Li wa non otour li e so mèt ki te gangne lèr trè kolèr : Ki sa tape fe isit si lwen mo lamèzon, mo lèse twa pou garde mo ti garson, mo panse to fe kichoj mal e to chape. Manga pa repon aryen, paske li rapèle sa pirat la te di. Mèt la òrdonne ye menne li lamèzon e li retourne cheu li osi vit li kapab. Li trouveu so fanm apeu kryeu eu li di li : Ò keu malòr ! Manga kiteu Florimon tonbeu on so lateut eu nou pov ti garson mouri. Mo teu ouleu tchweu neugrès la, meu li parti kouri eu mo pa konne ou li yeu. Si jame mo trapeu li ma trang li.

Kan pov non la tande so chèr ti garkon te mouri, li tonbe par tèr. Ye mète li dan so lit e li rèste kenz jou dan deli. Pandan tan la madam la di Manga li se tchwe li si li ouvri so la bouch. Li fèrme fiy la dan en kaban e donne li jis dipen e dolò.

Popa Florimon leve me li te ve pa konsole e li krye tou la journe pou so piti garson. Kon Manga te dan prizon so mèt te pa wa li. En jou li tape marche dan la kou, li garde tan an tan la tonb so piti garson e delarm kole dan so zye. Nita tape chante on en nab a kote li e so chanson te si tris ke pov nonme la santi pli tris keu jame. Sa te sanb li te Florimon ki tape chante, e li vanse kote la tonb la eu gardeu li longtan. Tou den kou pov popa la teu krwa li tapeu reuveu, li wa kichoj si drol keu plen men va pa k sa, meu si tan men di mwyen mewan nistwar la keu mo k li si koon soleuy apeu klèreu. Kaan madam la teu tèreu ti garsoon la li teu pa gangne tewan kouvri tou so kòr eu yen piti lame teu dewòr, eu seuteu joli ti dwag la ki tapeu rewanweu koon si li tapeu feu sign pou peuleu keukewann. Ti dwag la rewanweu yen koteu eu lot koteu eu jame fini peuleu, nou kapab di. Pov popa la ewanleuveu la tèr aveuk so lame eu deukouvri kòr la. Li trouveu li frèch koon si yeu teu sorti tèreu li, eu li pryen li daan so bra eu porteu li lamèzoon. Li mèteu garsoon la oon lit eu li froteu li si taan, keu piti la reuveuý. Popa la voyeu chèrcheu yen meudeusyen ki koonmewanseu swangne li eu ki di li sreu byewantòt viv ewankoreu. Yeu teu pa gangne daanjeu pou so la vyeu, paskeu so lateuteu teu pa kaseu ; piti la teu seuleumyen daan tarjyeu eu byewantòt li sreu byyen ewankoreu. Keukeu jou apre Florimoon teu apeu galpeu komeu si pa aryyen teu riveu, meu li jame di aryyen oon so momaan eu neutranjeu la, eu madameu la lèseu Manga sòrti so prizoon. Mòman Flòrimoon teu gangne rèmòr, li mègri tou le jou, eu yen swa, mèg yeu swangne li byyen, li mouri. So dèrgneu mòt teu : Ò ! Boon Djyeu, pardoonne mwyen. Yeu tèreu li dan toonbeu so ti garsoon ; Pirateu la jame reuvini. Yeu di yeu peundeu li.

Apre lamòr so fanm popa Florimon parti Nafrik e li van pov Manga. Ye mète li a bòr en navi, e se kon sa li vini nèsklav dan la Lwizyan e li rakonte mwen nistwar ti dwag.

Stati Seu. Antwenn

En kordongne dan en piti la vil te gangne en beul fiy. En jou li wa en jen non èntre dan lamèzon kote so kann e li vini amoure li. Li mande so vye kizigner sa li kapab fe pou fe jen non lenme li. Vye fanm la konsèý li prye Seu Antwenn. Li fe li, me pou aryen.

Petet li sour, di kizigner la, anon fe en trou dan so zorèy.

Kan ye tape seuye pèrse en trou dan zorèy stati dibwa la domèstik non la jen fiy la te lenme vini dan boutik. Li mande de fanm ye sa ye tape fe. Ye di ye tole Seu. Antwenn tande en pryèr. Domèstik la fe trou dan zorèy stati la e li tan deòr pou tande pryèr jen fiy te si tan ole mande. Kan li tande jen fiy tape mande Seu. Antwenn fe so vwazen lenme li, li kouri rakonte so mèt nistwar la. Jan non la teu si flateu bèl fiy la teu lenme li keu li vini amoureu osit eu li maryeu fiy la.

Piti Garson E Jean

An fwa yave de ti garson ki te viv dan en lamèzon aveuk flev dret dèryèr. Ye par te defan ye kouri o ra flev, me en jou ye chape e ye pren en nèskif ki te dan flev e ye konmanse rame, rame, mò́ kre ye dwat rame de milyon milè. Kan le swa rive ye te byen pèr e ye te pa konne ou pou kouri. Ye wa en lenyèr lwen, lwen, e an menm tan jewan vini pou trapeu yeu. Yeu monteu on nab, meu jewan jis soukouyeu nab la eu pov garson yeu tonbeu. Jewan yeu porteu yeu dan yeu lamèzon ou yeu trouveu boukou lot piti garsoon. Yeu t doonne yeu maanjeu dilèt eu digri pou yeu vini gra, eu tou le jou yeu teu tchwi keuk ti garsoon pou jewaan maanjeu.

Pa lwen lamèzon jean ye ye te gangne en vye fanm ki te sorsyèr. En jou popa de ti garson ye ki te chape vini kote lamèzon vye fanm la avèk so zami e li mande li si li pa wa so garson.

Li reponde ye te dan lamèzon a kote divan ki ye te gangne en kayou pa pli gran ke en piti kanik. Non ye kouri kote lamèzon la me ye trouve ke kayou la te tourne en lapyèr gran kon en lamontangn. Ye te gangne boukou traka pou òte lapyèr la e ouvri la pot, me ye èntre dan lamèzon la, i tchwe jean ye e ye ramenne piti garson ye.

Non Ki Tourne Zozò

En fwa yave en madam ki te gangne douz piti, onz garson, e en fiy. Pov madam la mouri e so mari marye avèk en lot madam ki te en sorsyèr e ki te byen mechan. Dan la jene li te fe onz piti garson ye tourne zozò e revini non lezwa. Fiy la li fe li tourne negrès pou toutan. So popa te pa kapab rekonnèt li e li mète li deòr. Sorsyèr la te fe tou sa piti so mari, paske li tole li donne so kann piti so fortin.

Kan ye mète pov fiy la deòr li kouri jwen so frèr ye e li di sa ye te fe li. Ye di landeume maten ye se menne li dan lot pè. Ye fe en lit aveuk fèy, e landeume, kan ye te zozò ankor chakann pren en bout lit aveuk ye beuk e ye voltije aveuk ye ser lwen dan lot pè. Ye mene li dan en bwa e bati li en joli ti kaban. Alòr en jou en vye sorsyèr pase kote kaban la e kan li wa jen fiy la li mande li sa li tape feu tou seul la. Jan fiy konteu sa so beul-mèr teu feu li, eu alòr vyeu fanm la di li kon sa li konne en moyen pou feu so frèr rèsteu non toutan. Li sreu gangne pou feu en chimiz pou chakewann so frèr yeu, meu fo pa li koud chimiz yeu, jis tiseu yeu, eu fo pa li parleu aanvaan tou chimiz yeu sreu preut. Sa pryen li loongtewan pou feu louvraj la, eu kaan li teu gangne jis yen lamaancheu pou fini oon dèrgneu chimizeu la, so beuleu-mèreu vini koonne ou li teu eu li feu reuteu li paskeu li di li teu sorsyèreu. Yeu tapeu mèenne li daan prizoon daan yen vyeu charèteu, alòr so oonzeu frèreu yeu vini voltijeu otour charèteu la. Li jèteu touswiteu chimizeu layeu oon yeu eu yeu tourne nomeu ewankoreu eu feu deusewandeu yeu seureu. Par èxewanp kaan li jeuteu chimizeu la ki teu gangne jiseu yen lamaancheu fini, frèreu la, ki teu trouveu gangne chimizeu la, rèsteu tou so lavyeu avèk yen zeuleu zozò pou so bra.

En Bon Ti Domèstik

En fwa yave en michye ki te byen rich e byen bon. So fanm te toutan di li te malad e li te bezwen tou sot drol remed ke so mari te gangne pou kouri chèrche pou li. Fanm la te fe sa pou so mari sorti so chime e pou li kapab gaspile so larjan. En jou li di fo li gangne dolò lame ou la mouri. Michye la te gangne en ti domèstik ye te pele Ti Margòt e ki toujou kouri voyaje aveuk li. Michye la parti chèrche dolò lame, me li pa menne Ti Margòt fwa sila, e ti domèstik la wa sa so mètrès tapeu feu aveuk larjan so mari. Li teu ouleu donne en gran bal eu en gran soupeu. Ti Margòt kouri di so mèt sa li teu wa eu li mandeu li lèseu li trapeu li. Yeu reuvini san pèrsonn konne, eu Ti Margòt di domèstik yeu swiv li eu feu sa la di yeu. Li mèteu so mèt dan gran pangneu eu li kacheu dan pangneu la boukou fwèt. Pandan bal la Ti Margòt vini dan la sal la aveuk deu nonmè ki tapeu porteu pangneu la, eu lot domèstik yeu. Mètrès la eu so nenviteu teu k seuteu keuk joli kado eu yeu vanseu koteu pangneu la pou wa. Alors touswit Ti Margòt di : Ala mo mèt reuvini, eu li pryen fwèt yeu daan pangneu la eu li doonne yeu so mèt eu domèstik yeu, eu yeu bat rèd nyenviteu yeu eu madam la. Michyeu la mèteu so fewanm dyòr eu li di li : To pa beuzwyen dolò lameu pou geuri twa.

Korbèy Flèr

En fwa yave en ti fiy ye te pele Mari ; li te pa gangne parenn ditou, li te rèste avèk so vye gran-pèr. Li kouri pren en plas pou travèy che men ki te byen mechan, e men-laye te gangne en pi volèz. En jou pi volèz la vole en bag ki te on la fenet ; alors kan ye manke bag-laye akkize Mari, e ye pren li e mèt li dan prizon. Pandan li te dan prizon ye fe li plen boukou lamizèr e ye bat li pou fe li di seuteu li ki teu vol bag la.

So pov gran-pèr te krye tou la jene e li te kouri la prizon wa li. Dèrgne jou la ke ye te gangne pou jije Mari ye di ye se voye li la penitansyèr. Li sitan prye la Sent Vyèrj ke jou-laye te donne li so santans, ye sye en nab dan la kou madam e dan kre nab-laye trouve bag la.

Kan madam la trouve so bag li kouri dan prizon la e li di li trouve li. Mo blye di Vouzot ke kan Mari te sitan prye la Sent Vyèrj li te promèt li, si ye te lache li li se kouri dan bwa chèrche pli beul flèr laye li se kapab trouve. Alors, kan madam la tande konne promès la Mari te fe la Sent Vyèrj, li fe en korbèy aveuk pli bèl flèr laye li te kapab trouve dan so jarden, e li donne li en ti lamèzon pou li e so gran-popa rèste.

Jan De Pwa Vèr

En vye neg ye te pele Jan de Pwa Vèr te viv dan en kaban kote pale le rwa. Kon ye tape vole tou ti poul le rwa li tole sove so dezwa e li mande Jan ou pou mète ye. Jan te byen kontan, e dezwa diparèt mem mangnèr ke ti poul ye. Le rwa mande Jan ou pou kache so larjan eu Jan di li pou mèteu so lòr ou li teu mèteu so deuzwa. Lòr disparèt osit. Vwazen yeu alors pèrsyadeu leu rwa keu seuteu Jan ki teu voleu li, eu leu rwa kouri aveuk so solda pou reuteu vyeu non la. Jan teu konne sa yeu teu aleu feu eu li mèt on so latab en deuzwa aveuk pyès lòr an ba so leuzèy. Kan leu rwa vini Jan mont li deuzwa la eu li di li, si li jame beuzwen larjan deuzwa la sreu donne li, si li jweu vyòlon. Rwa acheuteu deuzwa la, meu kan li wa koman Jaan teu troonpeu li, li feu mèt li daan yen sak pou yeu jèteu li daan fleuv. Noon yeu ki tapeu porteu sak la souleu yeu mewan eu pi kiteu Jaan yen momyen oon chime. Li tewandeu yen bèrjeu apeu vini aveuk so troupo eu li koonmewanseu kryeu li pa ouleu maryeu fiy leu rwa. Bèrjeu la pryen plas Jaan daan sak la pou maryeu fiy leu rwa, eu vyeu neug parti kouri avèk moutoon yeu. Leu rwa koont Jaan, eu Jaan di li li teu trouveu moutoon yeu eu lòr la o foon larivyèr.

Le rwa jete li mem dan flev e li nèye li mem. Pov rwa ki te bet, li te kite en pale pou sote dan flev.

En Pov Ti Garson

Ye te gangne en fwa en fanm ki te koutim di li te pov e li te pa gangne aryen pou manje. Tou le jou so mari te kouri travèy e souvan so lèstomak te vid. En jou en ti garson vini frape on lapot madam la e li mande li si li te kapab èntre pou chofe limem, e si lole donne li manje e kouche. Fanm la rèfuze e li di li pa gangne dife, pa aryen pou manje e pou kouche.

Ti garson la te byen fache, me li kouche par tèr divan kaban la e li wa dan lafant lapot tou sa ye fe dan kaban la. Li wa fanm la lime en gran dife, fe biskwi, tchwi kochon, e li wa en non ki te kach dan lachanb sorti e vini chofe kote dife.

a ! A ! Di ti garson la, ala poukwa li pa lèse mwen èntre dan lamèzon la. Kan so mari pa la li fe bal. Lape lèse mwen mouri fen e frèt dyòr, me la paye mwen sa.

En ti momen apre sa fanm la tande marche, e kon li panse te so mari, li kache kochon la dan gard manje, biskwi ye an ba en tami e non la an ba lit. Kan mari la rive li wa ti garson la kouche par tèr ki tape jele, e li di li : Ki sa tape fe la, poukwa to pa che twa ? To pa mande mo fanm èntre. Nou pov, me nou se toujou trouve en ti kwen pou twa.

mo pa che mwen paske mo pa gangne popa ni lamèzon, mo pa che vou, paske vou fanm di mwen ya pa plas pou mwen.

vini avèk mwen ; mo fanm va chanje nide.

Li pren ti garson la e li fe li èntre. So fanm te etonne wa so mari avèk ti garson la, e li te pèr li te wa sa ye te fe dan kaban e li te kouri konte sa so mari. Me mari la te gangne lèr trankiy e li di li li te kontan wa li trouve kek morso dibwa pou fe dife, paske ye fe byen frèt e li mande si li gangne soupe pou li. Li di non, alors mari la tire en dipen dan so sak e li di li pa travèy boukou e seteu tou sa li teu kapab porteu. Li partajeu dipen la an trwa morso, pou li, so fanm eu ti garson la.

Chakann manje so dipen, e kan ye te fini mari la di : Anon konte kont pou pase tan anvan nou kouri kouche.

bon, di fanm la, paske li te konne kont te fe so mari dromi e li se kapab fe non la chape ki an ba so lit.

e byen, di mari la, konmanse premye, ti garson, paske se twa ki pli jen.

mo pa konne kont, di ti garson la. Mo popa te toujou di mwen di la verite, mo pa konne kont, me mo konne de verite.

di-nou verite, alors, di mari la.

e byen di ti garson la, mo konne ye na biskwi an ba tami la, lavyan kochon dan gard manje e en non an ba lit.

sa se pa vrè, di fanm la, ki tape tranble pèr. Na pa aryen ditou.

anon garde toujou, di mari la, e li trouve biskwi ye, kochon la e non la.

Mari la te si kolèr wa so fanm te tronpe li ke li mèt li deòr aveuk non la, ki te pa ole li, paske si li tronpe en non, li kapab tronpe en lot. Li mouri frèt dan bwa. Mari la pren ti garson la pou rèste avèk li e li te kre li te en zonbi, paske li te pa di li koman li te konne sa li te di.